Τα τελευταία χρόνια η αρπαγή των φυσικών πόρων των φτωχών χωρών γίνεται με τέτοιους αρπακτικούς και πλιάτσικους τρόπους, που μόνο με πειρατικές μεθόδους μπορούν να συγκριθούν. Ετσι δεν αρκούνται μόνο στο άπλωμα του οικονομικού εδάφους αλλά και καθεαυτή την εδαφική εξάπλωση. Το άπλωμα του εδάφους, του οποίου η εκμετάλλευση στον αιώνα της βιοτεχνολογίας παίρνει νέες αξίες, εξ αιτίας της χλωρίδας και της πανίδας που φιλοξενεί. Οι χώρες του Τρίτου Κόσμου βρέθηκαν ξαφνικά στο στόχαστρο των μεγάλων πολυεθνικών για τον πλούτο όχι πλέον του υπεδάφους τους, αλλά του εδάφους τους, των δασών, της βιοποικιλότητας και της άγριας ζωής που διαθέτουν. Ανακάλυψαν ότι οι ιθαγενείς πληθυσμοί έχουν αναπτύξει αιώνες τώρα θαυμάσιες σχέσεις με τη φύση, αλλά και φάρμακα, γιατρικά και μεθόδους, που όλα αυτά θα μπορούν να τα εκμεταλλευτούν, να τα εμπορευματικοποιήσουν. Ετσι αρχίζει η αρπαγή και η βιοπειρατία.
ΤΣΙΑΠΑΣ και γενετική βιοπειρατία
Πίσω από την προσπάθεια στρατιωτικής καταστολής των Ζαπατίστικων κοινοτήτων, υπάρχει ένα πλέγμα πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων στην επαρχία Chiapas του Μεξικού. Στην ουσία είναι μια σύγκρουση ανάμεσα στους ιθαγενείς και τους ντόπιους γαιοκτήμονες για τον έλεγχο της περιοχής και αυτό γιατί η περιοχή αυτή εκτός από τις πηγές του πετρελαίου, διαθέτει μια βιοποικιλότητα τεράστια. Το Μεξικό είναι η τρίτη χώρα στον κόσμο από πλευράς βιοποικιλότητας. Στην επαρχία Chiapas τα τεράστια δάση Lacandon έχουν μια ποικίλη γεωγραφία, γιατί διαθέτουν 34 μικροκλίματα. Η επαρχία Chiapas έχει έκταση το 1,3% του πλανήτη και διαθέτει παρ’ όλα αυτά το 14.4% των ειδών που κατοικούν στον πλανήτη. Αυτό κάνει το εύφορο έδαφός της να ενδιαφέρει αρκετά τους διάφορους φυσιοδίφες, φαρμοκολόγους, γεωπόνους, και γενετιστές πειρατές. Η Xenova, μια Βρετανική βιοτεχνολογική εταιρεία που ειδικεύεται στην ανάπτυξη φαρμάκων για την θεραπεία του καρκίνου, παζαρεύει με την Μεξικάνικη κυβέρνηση να αποκτήσει πρόσβαση στην
Επίσης μια άλλη βιοτεχνολογική εταιρεία, η Molecular Nature ζήτησε την άδεια για να συλλέξει χιλιάδες είδη φυτών και μικροοργανισμών που χρησιμοποιούνται απ’ την παραδοσιακή ιατρική των κοινοτήτων των Μάγια. Μ’ αυτό το πρόγραμμα υπολογίζει ότι θα αναγνωριστούν περί τις 2000 μοναδικές χημικές ενώσεις και θα καταγραφούν για να είναι εμπορικά και χημικά εκμεταλλεύσιμες.
Οι οργανώσεις των ιθαγενών πληθυσμών έχουν παραγκωνιστεί εντελώς από τέτοια προγράμματα. Ετσι αρνούνται τη συνεργασία με τέτοιους ερευνητές, γιατί κατά την άποψή τους.. «..το πρόγραμμα είναι μιά κλοπή των παραδοσιακών ιθαγενών γνώσεων και πόρων, με μοναδικό σκοπό την παραγωγή φαρμάκων που δεν θα έχουν καμμιά πρόσοδο για τις κοινότητες που διαχειρίζονται και φροντίζουν αυτές τις φυσικές πηγές χιλιάδες χρόνια. Το πρόγραμμα ρητώς προτείνει να πατενταριστούν και να ιδιωτικοποιηθούν οι πλουτοπαραγωγικές πηγές, κάτι που πάντα ήταν κοινοτική ιδιοκτησία.».
Παρόμοιες εταιρείες, αλλά και ξένα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, Καναδά κλπ, στοιβάζονται στη σειρά για τέτοιες βιοπειρατίες και κλοπές στην
Η επαρχία
Βιοπειρατία και το κόλπο της πατέντας
Οι πολυεθνικές βιοτεχνολογικές εταιρείες, και όχι μόνο, τριγυρίζουν σ’ όλες τις περιοχές του πλανήτη, ψάχνοντας για το «πράσινο χρυσό». Προσπαθούν να εντοπίσουν μικρόβια, φυτά, ζώα, αλλά και ανθρώπους, με σπάνια γενετικά χαρακτηριστικά. Οταν τα εντοπίσουν και αποδειχτεί ότι είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα, επιδιώκουν την προστασία του προνομίου τους με το «δίπλωμα ευρεσιτεχνίας», παρουσιάζοντας τα ως δικές τους εφευρέσεις. Πατεντάρουν κυρίως τις γνώσεις των ιθαγενών, που είναι εμπειρίες αιώνων και παρατηρήσεις από την συμβίωσή τους με τη φύση που κατοικούν.
Το φυτό βίγκα που φύεται στη Μαγαδασκάρη, περιέχει την ουσία ναβελβίνη που θεραπεύει κάποιους καρκίνους, όπως την παιδική λευκαιμία κατά 70%. Οι ιθαγενείς συνήθιζαν να δίδουν στα μικρά τους εκχυλίσματα απ’ αυτό το φυτό που θεραπεύει και άλλες αρρώστιες. Οι φαρμακοποιοί της εταιρείας Eli Lilly «ανακάλυψαν» αυτό το θαυματουργό φυτό και το ανέπτυξαν σε φάρμακο. Η εταιρεία αυτή πραγματοποιεί πωλήσεις από το 1993 πάνω από 160 εκατ. δολ. το χρόνο. Η Μαγαδασκάρη και οι ντόπιες κοινότητες δεν πήραν ούτε σέντ για την απαλλοτρίωση ενός από τους φυσικούς της πόρους,όταν είναι γνωστό ότι η Μαγαδασκάρη είναι μια φτωχή χώρα με χρέος 836 εκατ. δολ.(1)
Υπάρχει ένας παγκόσμιος ανταγωνισμός για το πατεντάρισμα του γονιδιακού αποθέματος του πλανήτη, για την εμπορική εκμετάλλευση του με την ιδιωτικοποίηση όλων των μεγάλων οικοσυστημάτων. Σχεδόν τα ¾ των φαρμάκων που παράγονται από φυτικές ουσίες σήμερα, έχουν παραχθεί από φάρμακα και διάδοση, υποκλοπή, γνώσεων ιθαγενών πληθυσμών.
Οι πατέντες πάνω στην κυριότητα των αντιδιαβητικών φαρμάκων που παρασκευάζονται από τα φυτά, karela, jamun, brinjal, φωτίζουν το πρόβλημα της βιοπειρατίας και της πατεντοποίησης της ιθαγενούς βιοποικιλότητας και της συναφούς γνώσης.
Η πατέντα Νο 5.900.240 στις ΗΠΑ, χορηγήθηκε στη εταιρεία Cromak Research Ink. Η χρήση των παραπάνω φυτών για τον έλεγχο του διαβήτη είναι μιά γνώση, που χρησιμοποιείται καθημερινά στην Ινδία, εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Αυτή είναι προυπάρχουσα τέχνη για την οποία ποτέ δεν ζητήθηκε καμμιά πατέντα ούτε εκδόθηκε κανένα σύγγραμμα. Ομως με βάση το 102 άρθρο του Αμερικάνικου νόμου για την ευρεσιτεχνία § 35 που λέει ότι: «ένα άτομο μπορεί να τιτλοφορήσει μία πατέντα εκτός αν: η εφεύρεση ήταν γνωστή και χρησιμοποιούνταν από άλλους σ’ αυτή τη χώρα ή πατενταρίστηκε δημόσια, σ’ αυτή σε ξένη χώρα.» Ετσι σύμφωνα με τον Αμερικάνικο νόμο πρέπει να έχει πατανταριστεί η γνώση για να μην μπορεί κάποιος να την παρουσιάσει για δική του. Αρα η προυπάρχουσα γνώση και τέχνη των ιθαγενών, που μεταφέρεται από στόμα σε στόμα, και από γεννιά σε γεννιά δεν αναγνωρίζεται και σύμφωνα με το νόμο αυτό μπορεί να υποκλαπεί.
Ο Αμερικάνικος νόμος για την πατέντα σχεδιάστηκε για να κλέψει ή να δανιστεί βιομηχανικές πατέντες από την Αγγλία και τις αποικίες της μετά το Β’ Παγκ. πόλεμο. Βαθμιαία όμως επεκτάθηκε στον Τρίτο Κόσμο. Ο νόμος αυτός παγκοσμιοποιήθηκε από τις ΗΠΑ μέσω της συμφωνίας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), για την πνευματική ιδιοκτησία!!.
Υπάρχει ένας ατελείωτος κατάλογος, πολυεθνικών οι οποίες δρούν με τέτοιους τρόπους και κάτω από τέτοιους νόμους συστηματικά, πειρατεύοντας ένα επίσης ατελείωτο κατάλογο φυτών, ζώων, μικροοργανισμών για βιοτεχνολογική εκμετάλλευση.
Το φυτό neem, είναι ένα φυτό σύμβολο για τους Ινδούς. Είναι το ευλογημένο τους δέντρο. Το χρησιμοποιούν πολλούς αιώνες τώρα σαν πηγή φαρμακευτικών ουσιών. Τα κλαδάκια του σαν οδοντόβουρτσες, επειδή έχουν αντιβακτηριδιακές ιδιότητες, τα φύλλα του, το φλοιό, για θεραπεία πολλών μολύνσεων και το διαβήτη. Επίσης χρησιμοποιείται σαν φυσικό εντομοκτόνο και ζιζανιοκτόνο. Η εταιρεία W.R.Grace απομόνωσε την ουσία του αζαντιραχτίν, και στη συνέχεια πήρε μιά σειρά πατέντες για την εμπορική τους εκμετάλευση. Από το 1990 οι Ινδοί είχαν πάψει να έχουν το δικαίωμα χρήσης των σπόρων, του φλοιού, των φύλλων και των ριζών του φυτού.
Ο παρακάτω πίνακας δείχνει πατέντες βιοπειρατίας πάνω στην ιθαγενή γνώση μόνο της Ινδίας.
Η Αφρική επίσης είναι μιά περιοχή με μεγάλη βιοποικιλότητα που μαστίζεται από την βιοπειρατία. Πολυεθνικές κάνουν τεράστια κέρδη από αυτή τη δουλειά χωρίς οι κοινότητες να επωφελούνται από την προαιώνια γνώση τους, που υποκλέπτεται. Χιλιάδες πατέντες πάνω σε Αφρικάνικα φυτά και μικροοργανισμούς έχουν τιτλοποιηθεί. Από όλες τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, χώρες με μεγάλη βιοποικιλότητα, αλλά φτωχές που δεν έχουν τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν την παμπάλαια γνώση τους.
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ που έγινε το 1993 πάνω στο θέμα της βιοποικιλότητας και επικυρώθηκε από 183 χώρες αναγνώρισε την κυριαρχία των χωρών και κοινοτήτων πάνω στις γενετικές τους πηγές. Αλλά η συμφωνία TRIPS του Παγκόσμιου Οργ. Εμπορίου δεν την αναγνωρίζει και από το 1995 απαιτεί από τα μέλη του να συμμορφώνονται με την συμφωνία αυτή. Ετσι η πνευματική γνώση αναγνωρίζεται σαν δικαίωμα των βιοπειρατών και όχι των νόμιμων ιδιοκτητών και καλλιεργητών της. Η επίσημη άποψη του μεγαλύτερου παγκόσμιου βιοπειρατή, των ΗΠΑ που εκφράστηκε σε μιά σύνοδο του ΠΟΕ είναι: «Δεν είναι σίγουρο ότι υπάρχει ένα φαινόμενο που μπορεί να ονομάζεται βιοπειρατία».
Προκειμένου οι πολυεθνικές να αποκτήσουν τον έλεγχο μιάς περιοχής για βιοτεχνολογική εκμετάλλευση, μεταχειρίζονται πολλών ειδών εκβιασμούς προς τις κοινότητες ή τις κυβερνήσεις των χωρών. Το εξωτερικό τους χρέος, τον κίνδυνο ενδοφυλετικών και φυλετικών συγκρούσεων, που οι ίδιες είναι έτοιμες να υποθάλψουν, ή ακόμη τη βοήθεια σε τρόφιμα φάρμακα κλπ. Πολλές φορές βρίσκουν και υποστήριξη από την ντόπια άρχουσα τάξη. Ετσι υφαίνουν ένα ολόκληρο πλέγμα που έχει σαν στόχο να αποσπάσουν περιοχές ολόκληρες απο τον έλεγχο της κυβέρνησης και να περάσει κάτω από τον αποκλειστικό τους έλεγχο για να μπορέσουν να αρπάξουν ότι τους είναι χρήσιμο.
Το 1997 η εταιρεία Rice Tec πήρε τα δικαιώματα για πατέντα πάνω στο αρωματικό ρύζι, Basmati γνωστό παγκοσμίως,, από την Υπηρεσία Πατέντας των ΗΠΑ. Αυτό της επιτρέπει να πουλά το ρύζι στις ΗΠΑ ή όπου αλλού στον κόσμο. Οι καλλιεργητές στο τέλος θα βρεθούν στη θέση να πληρώνουν δικαιώματα στην εταιρεία για να καλλιεργήσουν το ρύζι, που καλλιεργούν εδώ και χιλιάδες χρόνια, και συναντά κανείς ακόμη και στα αρχαία τους ποιήματα.. Τέτοιου είδους μεθοδεύσεις και ανισότητες καταγράφονται από τις; ιμπεριαλιστικές μεθόδους, έτσι ώστε αυτές οι ανισότητες σήμερα να αγγίξουν πρωτόγνωρα επίπεδα ακόμη και από την εποχή των Φαραώ. Η εκμετάλλευση των φτωχών, της γνώσης, της τέχνης τους και η βιοπειρατία τους είναι πλέον ένα εργαλείο απαραίτητο στο καπιταλιστικό σύστημα για να μπορεί να επιβιώνει. Ο ιμπεριαλισμός και η φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση το έκαναν ακόμη πιο κοφτερό για ακόμη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Οι πολυεθνικές της βιοτεχνολογίας
Οι πολυεθνικές οι οποίες εμπλέκονται σε βιοπειρατία είναι συνήθως τεράστιες εταιρείες, οι οποίες επενδύουν venture capital, δηλαδή ριψοκίνδυνα κεφάλαια στη βιοτεχνολογία. Για να είναι οι επενδύσεις τους όσο το δυνατόν ασφαλισμένες και κερδοφόρες, διαπλέκονται με τις διάφορες κυβερνήσεις και ντόπιους άρχοντες του Τρίτου Κόσμου για να κάνουν τις δουλειές τους.
Πίσω όμως απ’ αυτές τις βιοτεχνολογικές εταιρείες βρίσκονται συνήθως οικονομικοί κολοσσοί οι οποίοι είναι και οι κύριοι μέτοχοι αυτών των βιοτεχνολογικών εταιρειών.
Η Aventis π.χ έχει μετόχους την Kuvait Petroleum(14%), την Wellington USA (5%).
Η Μονσάντο την Fidelity Inc (5%), την Allianz (5,5%).
Η Astrazeneca την Capital Group Cοrp.(7%), την Investor Inc AB(5,14%).
Ετσι η είσοδός τους σε μιά περιοχή έχει να κάνει με πολλών ειδών μπίζνες και συμφέροντα, πετρέλαια, αγροχημικά, χημικά, υπέδαφος και βιοπειρατία. Μ’ ένα σμπάρο πολλά τριγώνια.
Υπόσχονται επενδύσεις, άνοδο του βιοτικού επιπέδου, βελτιώσεις των συνθηκών ζωής, πακτωλό χρημάτων, και άνοιγμα των αγορών αυτών των χωρών. Η αλήθεια όμως βρίσκεται πίσω απ’ αυτά που υπόσχονται και ευαγγελίζονται. Ολες αυτές οι νεοφιλελεύθερες συνταγές που προσφέρουν είναι καλοστημένες παγίδες.. Οι υποσχέσεις κρύβουν, χωρίς όρους εκμετάλλευση των φτωχών πληθυσμών των πλουτοπαραγωγικών πηγών και των φυσικών πόρων. Ετσι οι όροι εισαγωγής τέτοιων χωρών στο παγκόσμιο σύστημα γίνεται με τέτοιους όρους που αντί να καλυτερεύουν οι συνθήκες χειροτερεύουν. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι η Αφρική. Με ένα ποσοστό εξωτερικού εμπορίου 46%, πολύ μεγαλύτερο δηλαδή από αυτό της Ευρώπης που είναι 14%, και των ΗΠΑ με 13,2% του ΑΕΠ τους, είναι η φτωχότερη περιοχή του πλανήτη. Αυτό σημαίνει ότι οι όροι του εξωτερικού εμπορίου ωφελούν άλλους και όχι τους Αφρικάνους.
Οι αγώνες ενάντια στη βιοπειρατία
Κάτω από τέτοιες συνθήκες είναι προφανές ότι πολλοί λαοί και κοινότητες δεν αποδέχονται την κατάσταση και σηκώνουν το κεφάλι τους ενάντια στη δράση των πολυεθνικών.
Οι Ζαπατίστας με την δυναμική τους αντίσταση κατάφεραν τελικά τα εκδιώξουν τις εταιρείες που επιβουλεύονταν τον φυσικό τους πλούτο. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η Molecular Nature, αλλά και άλλες εταιρείες ανακοίνωσαν τελικά ότι κάτω από τέτοιες συνθήκες οι επενδύσεις αποσύρονται.
Το 2000 οι Ινδοί ξανακέρδισαν τα δικαιώματα πάνω στο φυτό neem , μετά από πολλούς αγώνες, καταλήψεις αγροκτημάτων και δικαστικές προσφυγές πού έγιναν με τη βοήθεια ακτιβιστών και αγωνιστών οικολόγων.
Αλλά και οι κυβερνήσεις πολλών χωρών της Λ. Αμερικής και Αφρικής, αρχίζουν να θέτουν όρους στις πολυεθνικές. Η Ζιμπάμπουε, μιά απ’ τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη απαιτεί ποσοστά επι της εμπορικής εκμετάλευσης από τους φυσικούς της πόρους. Οι λαοί αντιστέκονται με αγώνες και κάθε λογής κινητοποιήσεις. Ομως συχνά οι κυβερνήσεις και οι άρχοντες γίνονται συνεργάτες των εταιρειών. Ετσι οι λαοί δεν έχουν άλλο τρόπο από το να αποφασίσουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους.
Οι περισσότεροι λαοί του Τρίτου Κόσμου έχουν αντιληφθεί πλέον ότι πρέπει να αγωνιστούν για την κατάργηση του χρέους, την εθνικοποίηση των ενεργειακών τους πηγών και φυσικών πόρων, αλλά και την δασμολογική προστασία της ντόπιας παραγωγής.
Πρέπει ακόμη οι λαοί να καταλάβουν ότι για να βγεί κανείς από την υπανάπτυξη, στην σημερινή εποχή, και την τωρινή φάση του ιμπεριαλισμού, δεν αρκούν οι αντιφιλελεύθερες πολιτικές. Χρειάζεται μια αντιιμπεριαλιστική δράση που στο τέλος της θα φτάνει να οικοδομεί μια καινούργια κοινωνία ,την σοσιαλιστική.
Σήμερα οι υπανάπτυκτες χώρες δεν μπορούν μέσα στο παρόν καπιταλιστικό περίγυρο να ενταχθούν ισότιμα στο παγκόσμιο καταμερισμό της εργασίας. Και όποιος τους το υπόσχεται, απλώς τους κοροϊδεύει, προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο. Ενας εκπρόσωπος της πετρελαικής εταιρείας Tullow Oil δήλωσε ανοικτά το 2004. « Η Αφρική είναι ένας πολύ καλός τόπος για μπίζνες. Δεν πρέπει να χάνουμε ούτε μιά μέρα παραγωγής».!!
Οταν αυτοί βιάζονται τόσο πολύ για να αρπάξουν τότε εμείς πρέπει να αναφωνήσουμε Amandla awethu ! (2),δηλαδή Η ΔΥΝΑΜΗ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ και να κινηθούμε.
Μηνάς Φραγκουλάκης
_______________________________________
Σημειώσεις.
(1). Πηγή: Αφρικάνικη Τράπεζα
Αναπτύξεως, ADB
(2). Αφρικάνικη διάλεκτος