Οι Φ.Δ από την σύστασή τους δημιούργησαν ελπίδες και απαιτήσεις, όμως για να ανταπεξέλθουν χρειάζονται και αυτοί φροντίδα και προστασία .Στην σύντομη λόγω του περιορισμένου χρόνου ανάλυση θα θέσουμε τα προβλήματά μας.
Επειδή «το ιστορικό» είναι πάντα σημαντικό, θα κάνουμε μία μικρή αναδρομή με τα σημαντικότερα βήματα της Ελλάδας ,για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος άρχισε με τον Ν.2742/1929 που εισήγαγε τον θεσμό της προστασίας των δασών ,ενώ με τον Ν.856/1937 ιδρύθηκε ο Εθνικός Δρυμός Ολύμπου. Η διαχείριση και προστασία των Εθνικών Δρυμών, περιοχών δηλαδή προστασίας της φύσης , εναποτέθηκε στην ευαισθησία των τοπικών δασικών υπηρεσιών .
Αργότερα η Ελλάδα υπέγραψε την σύμβαση για τους Υγροβιότοπους Διεθνούς Σημασίας στις 2 /2ου-1971 στην Περσική πόλη Ραμσάρ και την επικύρωσε με το Ν.Δ.191/74.
Το άρθρο 24 του Συντάγματος και ο Ν.1650/1986 «Για την προστασία του Περιβάλλοντος» είναι το υπόβαθρο της Ελληνικής νομοθεσίας για την οργανωμένη προσπάθεια προστασίας του.
Στο άρθρο 21 Ν.1650/1986 «Χαρακτηρισμός περιοχών, στοιχείων ή συνόλων της φύσης και του τοπίου » προβλέπεται ότι «…. μπορούν να συνιστώνται ειδικές υπηρεσίες που έχουν την έδρα τους κοντά στα προστατευόμενα αντικείμενα με σκοπό την αποτελεσματικότερη προστασία και διατήρησή τους…»
Η εφαρμογή του άρθρου 21 για την δημιουργία των ειδικών υπηρεσιών (των σημερινών Φ.Δ) έπρεπε να είναι η επόμενη μέρα. Στην Ελλάδα η διοίκηση κινήθηκε με βήματα αργά, αλλά ας δεχτούμε το κάλλιο αργά παρά ποτέ. Έτσι το 1999 , 13 χρόνια μετά ψηφίστηκε ο Ν.2742/7-10ου-1999 «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» .Με τον νόμο αυτό καθορίστηκε ο τρόπος Διοίκησης και Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών και ρυθμίστηκε η λειτουργία των Φ.Δ.
Με Προεδρικά Διατάγματα ιδρύθηκαν
1. τον Δεκέμβριο του 1999 το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου
2. το 2002 το Εθνικό Πάρκο Σχοινιά-Μαραθώνα
ενώ με το άρθρο 13 του Ν.3044/27-8ου -2002 ιδρύθηκαν άλλοι 25 Φορείς Διαχείρισης μεταξύ των οποίων και ο Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Κερκίνης,16 χρόνια μετά τον βασικό νόμο 1650/86. Οι νέοι Φ.Δ ήταν οι εξής:
1) Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Έβρου.
2) Φορέας Διαχείρισης Δάσους Δαδιάς.
3) Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Κερκίνης.
4) Φορέας Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου.
5) Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα.
6) Φορέας Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης.
7) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου –
Β. Σποράδων.
8) Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου – Βιστωνίδας – Ισμαρίδας.
9) Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και υγρότοπου Μουστού
10) Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδος Ιωαννίνων.
11) Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού.
12) Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς.
13) Φορέας Διαχείρισης Εθνικών Δρυμών Βίκου – Αώου και Πίνδου.
14) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πρεσπών.
15) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου
16) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Ολύμπου.
17) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς.
18) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού.
19) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας.
20) Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Οίτης.
21) Φορέας Διαχείρισης Στενών και εκβολών Καλαμά και Αχέροντα.
22) Φορέας Διαχείρισης Χελμού – Βουραϊκού.
23) Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης.
24) Φορέας Διαχείρισης Καρπάθου – Σαρίας.
25) Φορέας Διαχείρισης Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου
Βελεστίνου.
Το 2003, 17 χρόνια μετά τον Ν.1650/86, ορίστηκαν τα πρώτα Δ.Σ, ενώ τον Δεκέμβριο του 2004 οι περισσότεροι φορείς απέκτησαν τους κανονισμούς λειτουργίας τους και το 2006 ορίστηκαν τα σημερινά Δ.Σ.
Όλη αυτή η αναδρομή έγινε για να φανεί ότι ή περίοδος κυοφορίας των Φ.Δ ήταν εξαιρετικά και επικίνδυνα μεγάλη και από εδώ πηγάζουν πολλά από τα σημερινά προβλήματα, τα οποία θα αναπτύξουμε παρακάτω .Οι Φ.Δ δεν είχαν τον χρόνο να αναπτυχθούν σωστά, να αποκτήσουν τον βηματισμό τους , να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους, να διαπιστώσουν τυχόν δυσλειτουργίες και να κάνουν βελτιωτικές κινήσεις στο πλαίσιο λειτουργίας τους, με απώτερο στόχο την καλύτερη δυνατή , προστασία των περιοχών τους. Ενώ λοιπόν οι Φ.Δ είναι ανώριμοι ακόμα, είναι επιφορτισμένοι να εκπονήσουν φιλόδοξα προγράμματα και πρέπει για να μην χαθούν χρήματα της Ε.Ε για το Περιβάλλον.
Οι Φ.Δ κινήθηκαν ανάλογα με τις συνθήκες άλλοι γρηγορότερα άλλοι αργότερα, σε γενικές γραμμές όμως είχαμε και έχουμε τα ίδια προβλήματα.
Θα χρησιμοποιήσουμε τον δικό μας Φ.Δ της Κερκίνης, ως παράδειγμα , γιατί σύμφωνα με τις εμπειρίες μας μιλούμε .
Παραλάβαμε τον Φ.Δ ,το καλοκαίρι του 2006 με συμβάσεις έργου προσωπικού ,που είχαν ήδη λήξει, ενώ ο Φ.Δ χρωστούσε στους συνεργάτες του και παντού .Ο Φ.Δ ήταν γνωστός στην κοινή γνώμη για το ότι χρωστούσε δεδουλευμένα ,προμήθειες κ.α. ,μια εικόνα μίζερη .Συγχρόνως χωρίς επίσημα να έχουμε προσωπικό έπρεπε να προχωρήσουμε στην σύνταξη ενός αναβαθμισμένου τεχνικού δελτίου ,που θα ρύθμιζε και την πρόσληψη προσωπικού, μαζί με την υποδομή που θα διασφαλίσει αποτελεσματικά την προστασία του οικοσυστήματος.
Ο Φ.Δ Κερκίνης διοικείται από ενδεκαμελές διοικητικό συμβούλιο .
Εγκρίθηκαν οι κανονισμοί λειτουργίας του το 2004 (πίνακας παρακάτω)
Το Καθεστώς προστασίας του είναι :
Η ΚΥΑ 42699 ΦΕΚ 98/8 -11- 2006
«Χαρακτηρισμός του υγροτόπου Λίμνης Κερκίνης και της ευρύτερης περιοχής του ως Εθνικού Πάρκου και καθορισμός χρήσεων, όρων και περιορισμών δόμησης»
και οι παρακάτω διεθνείς συμβάσεις και οδηγίες :
με σημαντικότερη την
«Συμφωνία επί των Διεθνούς ενδιαφέροντας Υγροτόπων, ιδία ως Υγροβιότοπων» γνωστή ως Σύμβαση Ramsar.
Σύμβαση για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών πού ανήκουν στην άγρια πανίδα (Σύμβαση της Βόννης).
Σύμβαση για την προστασία της Άγριας Ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης (Σύμβαση της Βέρνης).
Οδηγία του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη διατήρηση των άγριων πτηνών (79/409/ΕΟΚ).
Οδηγία του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την προστασία των φυσικών oικoτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (92/43/ΕΟΚ).
Οδηγία του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη διαχείριση των υδατικών πόρων (2000/60/ΕΚ)
Τον Μάιο του 2008 προσλήφθηκε και υπηρετεί στον Φ.Δ το παρακάτω εποχιακό προσωπικό.
Κατ’ αρχήν θα θέσουμε τα θέματα, όπως αυτά τέθηκαν σε κοινό πόρισμα των προέδρων των Φ.Δ, σε συνάντηση, στα Καλάβρυτα, στις 10 Μαΐου 2008,σε ημερίδα που οργανώθηκε από τον Φ.Δ Χελμού-Βουραϊκού .
Στο κοινό αυτό πόρισμα κωδικοποιηθήκαν και ιεραρχήθηκαν όλα τα προβλήματα τα οποία σχετίζονται με αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας και είναι τα παρακάτω :
1. «Η Έκδοση νομοθετημάτων (ΚΥΑ ή Π.Δ.) στις περιοχές όπου δεν έχουν εκδοθεί ακόμα. Επίσπευση των διαδικασιών έκδοσής τους.» Αναφέρεται στις ΚΥΑ ή Π.Δ ,που αφορούν την προστασία των περιοχών ευθύνης των Φ.Δ και που είναι πολύ σημαντικά για την προστασίας τους .Στους παρακάτω πίνακες φαίνεται η υφιστάμενη κατάσταση μέχρι τον 9ο -2008.
Μέσα από τις ΚΥΑ/ΠΔ καθορίζονται με ακρίβεια οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες στις διάφορες περιοχές και συμβάλλουν στην ορθή οικονομική ανάπτυξη. Διότι κακά τα ψέματα ο άνθρωπος για να ευημερήσει χρειάζεται ένα υγιές περιβάλλον φυσικό και οικονομικό.
2. Χρηματοδότηση των ανελαστικών τουλάχιστον αναγκών των Φορέων Διαχείρισης από τον Τακτικό Προϋπολογισμό.
Για να διασφαλιστεί η ύπαρξη ,η συνέχεια και η δράση των Φ.Δ ,πρέπει να είναι οικονομικά αυτοδύναμοι. Οι Φ.Δ για τη λειτουργία τους χρηματοδοτούνται από το ΕΠΠΕΡ του ΥΠΕΧΩΔΕ .Η χρηματοδότηση αυτή καλύπτει την πρόσληψη εποχιακού προσωπικού , εξοπλισμό και υπηρεσίες. Το κράτος πρέπει να έχει τουλάχιστον μέρος της ευθύνης. Εξάλλου στο άρθρο 24 του Συντάγματος αναφέρεται «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους»
3.Άμεση χρηματοδότηση από το ΕΤΕΡΠΣ και αύξηση της ετήσιας επιχορήγησης σε 70.000 Ευρώ. Ρύθμιση για την κάλυψη των εξόδων παράστασης του Προέδρου και του Δ.Σ.
Οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν ,όμως οι πρόεδροι των Φ.Δ δεν έχουν κάλυψη των εξόδων παράστασης και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με δικά τους έξοδα σε πολλές περιπτώσεις, καθώς οι Φ.Δ εξαρτώνται από το ΕΠΠΕΡ και τέτοια έξοδα θεωρούνται μη επιλέξιμες δαπάνες.
4.Δυνατότητα υλοποίησης των έργων με αυτεπιστασία, που σημαίνει την ύπαρξη μόνιμου προσωπικού σε κάθε Φορέα, με επακόλουθο την Αξιολόγηση των Φορέων και της Βιωσιμότητας τους. Η συνέχεια των Φορέων και η αδιάκοπη λειτουργία τους συνδέεται με την συνέχεια ύπαρξης των ίδιων υπαλλήλων στον κάθε Φορέα (ως μόνιμο ή αορίστου χρόνου προσωπικό).
Το μόνιμο προσωπικό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να πιστοποιηθούν, οι Φ.Δ, ως Δικαιούχοι του ΕΣΠΑ. Επί πλέον δε για τις βασικές λειτουργίες των Φ.Δ ,όπως η παρακολούθηση, η φύλαξη κ.α θα πρέπει να υπάρχει μόνιμο προσωπικό ,όπως συμβαίνει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική.
Όσον αφορά τα έργα πολλά θα μπορούσαν πολύ εύκολα να πραγματοποιηθούν από του Φ.Δ αντί να δημοπρατούνται, υπάρχουν όμως και άλλα που κατά την δική μου άποψη είναι προτιμότερη η προγραμματική σύμβαση με άλλες υπηρεσίες όπως οι ΔΤΥ Νομών και ΔΔΕ των Περιφερειών .Στο κάτω κάτω στην ίδια χώρα ζούμε και σημασία έχει τα έργα να γίνονται και όχι ποιος τα κάνει.
7.Συντονισμός των Φορέων μεταξύ τους, με την θεσμοθέτηση – οργάνωση σε εξαμηνιαία βάση μιας τουλάχιστον συνάντησης όλων των φορέων σε διαφορετικό κάθε φορά τόπο έτσι ώστε να αντιμετωπίζονται από κοινού τα προβλήματα των Φορέων αλλά και να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ τους.
8. Συντονισμός εμπλεκομένων υπηρεσιών και αξιοποίηση της παρουσίας των εκπροσώπων της Διοίκησης.
9.Μεταφορά της υλικοτεχνικής υποδομής στη δικαιοδοσία των Φ.Δ.
Αυτό ήταν το κοινό πόρισμα των προέδρων των Φ.Δ ,στην επόμενη συνάντηση προφανώς ,θα γίνουν και άλλες διαπιστώσεις και θα συμπληρωθεί το πόρισμα .
Όταν στην αρχή της εισήγησης είπαμε ότι «οι Φ.Δ δεν είχαν τον χρόνο να αναπτυχθούν σωστά, να αποκτήσουν τον βηματισμό τους , να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους, να διαπιστώσουν τυχόν δυσλειτουργίες και να κάνουν βελτιωτικές κινήσεις στο πλαίσιο λειτουργίας τους»
τέτοιες πρωτοβουλίες εννοούσαμε .Όταν κάτι δημιουργείται για πρώτη φορά, δεν μπορεί να είναι τέλειο, χρειάζεται βελτίωση, οι Φ.Δ μπορούν να βελτιωθούν και θα βελτιωθούν αρκεί αυτή η βελτίωση να μην πάρει 17 χρόνια . Εισπράττουμε από παντού ότι έχουν εναποτεθεί πολλές ελπίδες στους Φ.Δ τόσο από την Διοίκηση όσο και από τους πολίτες .Πρέπει όμως να αποκτήσουν μία σταθερότητα και συνέχεια για να επιτελέσουν το έργο τους.
Εμείς θέλουμε να προσθέσουμε τα εξής, που θα συμβάλλουν στην καλύτερη λειτουργία των Φ.Δ και την καλύτερη προστασία των οικοσυστημάτων των περιοχών μας:
1.Να επισπευσθούν οι νομοθετικές ρυθμίσεις που προβλέπει ο Νόμος 2742/99 ώστε να ενεργοποιηθούν οικονομικοί πόροι για τους Φορείς Διαχείρισης π.χ. επιβολή τελών χρήσης.
2.Να δοθούν ουσιαστικές αρμοδιότητες στους Φορείς .Για παράδειγμα στο θέμα της φύλαξης το προσωπικό δεν έχει το δικαίωμα να κάνει ελέγχους στους διάφορους παραβάτες .Το μόνο που μπορεί είναι να ενημερώνει άλλες αρμόδιες υπηρεσίες όπως Αστυνομία ,Δασαρχείο, να στείλουν δικό τους προσωπικό .Στην λίμνη Κερκίνη π.χ όταν υπάρχει απαγόρευση αλιείας ,το προσωπικό εντοπίζει διάφορους λαθραλιείς, μέχρι όμως να έρθει το περιπολικό αυτοί εξαφανίζονται για να επανέλθουν με την αποχώρηση των αρχών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι καν δυνατή η προσέγγιση του περιπολικού στις θέσεις όπου ψαρεύουν.
Με την υποδομή που θα αποκτήσει ο Φ.Δ ,όπως βάρκες, ταχύπλοο,τζήπ,μοτοσυκλέτες μέσα από το ΕΠΠΕΡ ,θα είναι ο μόνος που θα μπορεί να κάνει πραγματική φύλαξη .Το έχουμε επισημάνει και συζητήσει με τους τοπικούς φορείς και στην πράξη είναι αδύνατο να γίνει πραγματική φύλαξη ,εάν εμείς οι Φ.Δ δεν έχουμε την δυνατότητα άμεσης παρέμβασης.
Προτείνουμε στα θέματα φύλαξης της προστατευόμενης περιοχής το προσωπικό να έχει δικαίωμα αυτόνομης παρέμβασης ,με δυνατότητες ανακριτικού υπαλλήλου ,όπως οι φύλακες των Κυνηγετικών Ομοσπονδιών.
4.Πιστεύουμε ότι οι Φ.Δ πρέπει να γνωρίζουν το παρελθόν της περιοχής, όχι μόνο το πρόσφατο, αλλά σε βάθος χρόνου. Προτείνουμε έργο δημιουργίας βάσεων δεδομένων σε όλους τους Φ.Δ. Όλες οι υπηρεσίες όπως,Αρχεία του Κράτους Δασαρχεία, ΥΕΒ, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ,Υπηρεσίες Δημοσίων Έργων ,ΓΟΕΒ, ΤΟΕΒ,ιδιώτες,ΓΥΣ,ΙΓΜΕ ,συγγραφείς, ιστορικοί, μελετητές να ενώσουν τα αρχεία τους που αφορούν τις προστατευόμενες περιοχές κάτω από την ομπρέλα των Φ.Δ. Πρέπει να έχουμε βαθιά γνώση των προστατευόμενων περιοχών, αν πραγματικά θέλουμε να τις προστατέψουμε. Η τεχνολογία σήμερα με την δυνατότητα σάρωσης διευκολύνει μία τέτοια προσπάθεια, τα πρωτότυπα μπορούν να παραμείνουν στις υπηρεσίες που ανήκουν ,για την βάση δεδομένων θα χρειαστούν μόνο ψηφιακά αντίγραφα .
Η Βάση Δεδομένων θα πρέπει να κάποτε γίνει ,να είναι ανοιχτή σε όλους τους ερευνητές.
Στις Σέρρες ,καταχωνιασμένοι σε αποθήκες, υπάρχουν τέτοιοι θησαυροί που είναι προσιτοί μόνο σε όποιους έχουν πρόσβαση σε αυτούς.
Τέλος από το βήμα αυτό θα ήθελα να αναφερθώ και σε ένα θέμα που δεν είναι άμεσα των Φ.Δ αλλά αφορά την περιβαλλοντική αδειοδότηση.
Από προσωπική εμπειρία, έχω διαπιστώσει ότι σε πολλές περιπτώσεις γίνεται κατάχρηση του άρθρου 13 της ΚΥΑ , Η.Π. 11014/703/2003,ΦΕΚ332/20-3ου 2003 , που αναφέρεται στην «Διαδικασία αξιολόγησης επιπτώσεων από τη βελτίωση ,τροποποίηση, επέκταση ή εκσυγχρονισμό ή ανανέωση έργου ή δραστηριότητας »
Είναι σαφές από την διατύπωση του άρθρου ,ότι για να γίνει νέα ΠΠΕΑ ,πρέπει να υπάρχει η παλιά και για να επιβληθούν νέοι περιβαλλοντικοί όροι ,πρέπει να υπάρχουν οι παλιοί περιβαλλοντικοί όροι .
Η Εγκύκλιος οικ. 122859/2-02-2004 της ΕΥ.Π.Ε./Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. σχετικά με το "Περιεχόμενο φακέλου για την εφαρμογή του άρθρου 13 της ΚΥΑ Η.Π. 11014/703/2003" (εκτίμηση περί απαίτησης υποβολής Π.Π.Ε. ή Μ.Π.Ε.) , θεωρεί ως στοιχείο του φακέλου που θα υποβληθεί για διερεύνηση αντίγραφο της προηγούμενης ΑΕΠΟ (Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων) του έργου ή της δραστηριότητας, καθώς και των συνοδών έργων αυτού /αυτής.
Εν τούτοις οι υπηρεσίες βασιζόμενες μόνο στο «Εξετάζεται η αναγκαιότητα μελέτης Περιβάλλοντος με την αξιολόγηση της ΠΠΕ από τον αρμόδιο φορέα ελέγχου» δίνουν περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις χωρίς να έχει προηγηθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στο παρελθόν ή στην τρέχουσα φάση αδειοδότησης.
Η ΜΠΕ θεωρείται ένα έξοδο από το οποίο πρέπει να γλυτώσουν.
Όμως από την παράλειψη της ΜΠΕ προκύπτει η ορθή διαχείριση των οικονομικών πόρων ;;;
Επειδή η ΚΥΑ και η εγκύκλιος που προαναφέρθηκαν είναι σαφείς και μιλούν για νέα ΠΠΕΑ και νέα ΜΠΕ ,που σημαίνει ότι πρέπει να έχει προηγηθεί ΠΠΕΑ ,ΜΠΕ και ΑΕΠΟ ,μόνο ως στρεβλή ερμηνεία μπορεί να αποδοθεί η περιβαλλοντική αδειοδότηση χωρίς ΜΠΕ.
Και επειδή αυτά μπορεί να συμβαίνουν και σε προστατευόμενες περιοχές παρακαλούμε την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ να διερευνήσει το θέμα .
Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω την ΠΑΝΔΟΙΚΟ για το βήμα που μας δόθηκε και ελπίζω να βοηθήσαμε τις εργασίες του Συνεδρίου.
Σας καλούμε όλους να γνωρίσετε από κοντά έναν επίγειο παράδεισο, τον Υγροβιότοπο της λίμνης Κερκίνης.
Όχι μόνο οι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι ,αλλά και οι αδιάφοροι προς το παρόν, θα γοητευθούν από
την γαλήνη
και τα θετικά μηνύματα που στέλνει αυτός ο τόπος.
Σας ευχαριστώ όλους θερμά