Προσκεκλημένοι ομιλητές, οι οποίοι και έκαναν κατατοπιστικές και λίαν ενδιαφέρουσες εισηγήσεις ο καθένας στον τομέα ειδίκευσής του, ήταν οι: James Clark (καθηγητής του βρετανικού Πανεπιστημίου του York ), Johan Sanders (καθηγητής του Παν/μίου του Wagenigen της Ολλανδίας), Fabien Deswarte (Παν/μιο τουYork), Τριαντάφυλλος Αλμπάνης (καθηγητής του Παν/μίου Ιωαννίνων), Κων/νος Βαγενάς (καθηγητής του Παν/μίου Πατρών), Γεράσιμος Λυμπεράτος (καθηγητής του Παν/μίου Πατρών), Σογομών Μπογοσιάν (Αναπλ. καθηγητής του Παν/μίου Πατρών), Παναγιώτης Σκαρλάτος (Γεν. Διευθυντής Συνδέσμου Ελληνικών Χημικών Βιομηχανιών) και Α. Τσάτσου-Δρίτσα (π. Πρόεδρος Τμήματος Περιβάλλοντος, Υγείας και Ασφάλειας Εργασίας της Ένωσης Ελλήνων Χημικών).
Εκτός όμως των προσκεκλημένων ομιλητών πρωτότυπες εισηγήσεις κατά τη διάρκεια του συμποσίου έγιναν και από περίπου πενήντα άλλους ερευνητές.

…ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ «ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ»
Ως γνωστόν σαν έννοια η Πράσινη Χηµεία, που εισήχθη στον επιστημονικό κόσμο από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, ορίζεται ως  η χρησιµοποίηση ενός συνόλου αρχών, µε την εφαρµογή των οποίων µειώνεται ή εξαλείφεται η χρήση ή η δηµιουργία επικίνδυνων ουσιών στις διεργασίες σχεδιασµού, παραγωγής και εφαρµογής των χηµικών προϊόντων. Οι 12 αυτές αρχές είναι:

1. Πρόληψη
2. Οικονοµία Ατόµων
3. Λιγότερο επικίνδυνες Χηµικές Συνθέσεις
4. Σχεδιασµός ασφαλέστερων Χηµικών Προϊόντων
5. Ασφαλέστεροι Διαλύτες και Βοηθητικά Μέσα
6. Σχεδιασµός για Ενεργειακή Αποτελεσµατικότητα
7. Χρήση Ανανεώσιµων Πρώτων Υλών
8. Μείωση Ενδιαµέσων Παραγώγων
9. Κατάλυση
10. Σχεδιασµός Αποικοδοµήσιµων Προϊόντων
11. Ανάλυση Πραγµατικού Χρόνου για Πρόληψη της Ρύπανσης και
12. Ασφαλέστερη Χηµεία για την Πρόληψη Ατυχηµάτων

Έτσι, η επιστήμη της Χηµείας ως κεντρική και δηµιουργική επιστήµη μπορεί, εφαρμόζοντας τις αρχές της …«Πράσινης» άποψής της, να παίξει έναν πολύ σηµαντικό ρόλο στην επίτευξη βιώσιµης ανάπτυξης στον πλανήτη μας.

ΚΑΙ …ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ
Στο συμπόσιο έγιναν περίπου 50 λίαν ενδιαφέρουσες προφορικές εισηγήσεις-ομιλίες και αναρτήθηκαν 38 ανακοινώσεις  (Posters), καλύπτοντας έτσι πολλούς τομείς τόσο της γενικής όσο και της ειδικής θεματολογίας στην Πράσινη Χημεία και την Πράσινη Χημική Τεχνολογία. Ταυτόχρονα, αναδείχθηκε η σχετική δραστηριότητα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό και ήλθαν σε επαφή επιστήμονες από διάφορους τομείς, αποδεικνύοντας έτσι την πολυεπιστημονικότητα του χώρου.
Η γενική εντύπωση που αποκομίσαμε παρακολουθώντας σχεδόν όλες τις εισηγήσεις, είναι ότι η φιλοσοφία της Πράσινης Χημείας έχει «διαχυθεί» στην ακαδημαϊκή κοινότητα περισσότερο σήμερα σε σχέση και με το πρώτο αντίστοιχο συμπόσιο και το ίδιο τείνει να συμβεί και στη βιομηχανία, στα πλαίσια της δικής της «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης».
Έτσι, παρακολουθήσαμε με χαρά πολλούς ερευνητές, απ΄ όλους σχεδόν τους κλάδους της Χημείας, να σχεδιάζουν και να εκτελούν τα πειράματα τους, προνοώντας ιδιαίτερα για την εφαρμογή των αρχών της Πράσινης Χημείας, όπου είναι δυνατόν σε κάθε περίπτωση, ενώ άλλοι αναπτύσσουν και προτείνουν πράσινες μεθόδους απορρύπανσης και παραγωγής ενέργειας:
Λόγου χάρη,  ακούσαμε για αρκετές χημικές διεργασίες, αλλά και «κλασικές» οργανικές και ανόργανες συνθέσεις που τείνουν πλέον να πραγματοποιούνται: α) με ελάχιστη ποσότητα ρυπογόνων διαλυτών ή με νέους «πράσινους» διαλύτες, όπως τα ιοντικά υγρά που δεν είναι πτητικά (VOC) και  β) με μικροκυματική θέρμανση για «εκμηδενισμένους» σχεδόν χρόνους θέρμανσης, απουσία διαλύτη και με οικονομία ενέργειας.
Ταυτόχρονα, «άνθηση» γνωρίζει η ανάπτυξη νέων εκλεκτικών καταλυτικών συστημάτων, που έτσι και αλλιώς ακολουθούν την αρχή της «οικονομίας ατόμων», αλλά και η χρήση μικροοργανισμών ως βιορροφητών και κατάλληλων οργανισμών ως βιοδεικτών ρύπανσης. Οι νέοι καταλύτες βοηθούν στη φωτοδιάσπαση υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων, χρωστικών, πλαστικών και άλλων τοξικών ουσιών στο περιβάλλον, (νερό, αέρα, έδαφος), και ενισχύουν βιομιμητικές αντιδράσεις οξείδωσης, φωτοκαταλυτικές οξειδώσεις  των ρυπαντών κ.αλ.
Επίσης, έγινε ευρεία ανασκόπηση των τελευταίων εξελίξεων για τη μείωση του κόστους στην παραγωγή ενέργειας τόσο από τις περίφημες κυψέλες καυσίμου, όπου χημική ενέργεια μετατρέπεται άμεσα σε ηλεκτρική, όσο και από τα φωτοηλεκτροχημικά στοιχεία όπου με τη βοήθεια της χημείας ηλιακή ενέργεια μετατρέπεται σε ηλεκτρική.

Κύριες επί μέρους ενότητες  του Συμποσίου  ήταν:

1. Πράσινη Χημεία-Καταναλωτής-Βιομηχανία
2. Ανανεώσιμοι Πόροι και Βιοδιΰλιση
3. Πράσινη Χημεία και Εκπαίδευση ,

όπου σε κάθε μια από αυτές τις ενότητες αναπτύχθηκαν νέες ιδέες, έγιναν κατάλληλες εποικοδομητικές προτάσεις και παρουσιάσθηκαν ερευνητικά επιτεύγματα, όλα με γνώμονα τη φιλοσοφία της Πράσινης Χημείας. Αναλυτικότερα:

1. Πράσινη Χημεία-Καταναλωτής-Βιομηχανία
Οι εισηγήσεις της ενότητας αυτής κινήθηκαν στην κατεύθυνση της συνειδητοποίησης ότι η Πράσινη Χημεία αφορά άμεσα όσους εμπλέκονται στην αλυσίδα παραγωγή-διάθεση-κατανάλωση προϊόντων, δηλαδή …όλους εμάς. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι ιδιαίτερα σαν καταναλωτές μπορούμε να πιέσουμε ισχυρά για ανανεώσιμες πρώτες ύλες, καθαρές χημικές διεργασίες και παραγόμενα προϊόντα που δεν βλάπτουν την υγεία μας και το περιβάλλον.
Στην προσπάθειά μας αυτή, όπως μάθαμε, βοηθά και η νέα νοµοθεσία της Ε.Ε. εισάγοντας για πρώτη φορά την Καταχώρηση (Registration), Αξιολόγηση (Evaluation) και Αδειοδότηση (Αuthorization) των Χηµικών (of CΗemicals) προϊόντων στην Ένωση, γνωστή ως  σύστηµα REACH, [Κανονισµός 1907/2006/EK(L396/2006)], προκειµένου να αναπτυχθούν ισόρροπα οι στόχοι της Αειφόρου ανάπτυξης και της Βιωσιµότητας. Με απλά λόγια το REACH ρυθµίζει και ελέγχει νοµοθετικά για πρώτη φορά τις χηµικές ουσίες που κυκλοφορούν στην Ε.Ε. µε στόχο την προστασία της υγείας του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Παρά τις διαφωνίες για το κόστος εφαρµογής του και τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της χηµικής βιοµηχανίας ο στόχος του REACH είναι: «η επισήμανση καταναλωτικών προϊόντων με το “Made in Europe” να αντιπροσωπεύει τα υψηλότερα οικολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά και να αποτελέσει το παράδειγµα για τη διεθνή αγορά».
Επίσης παρακολουθήσαμε κάποιες ερευνητικές προσπάθειες για την παρασκευή βιο-απορρυπαντικών φιλικών προς το περιβάλλον.

2. Ανανεώσιμοι Πόροι και Βιοδιΰλιση
 Πολύ ενδιαφέρουσες όλες οι εισηγήσεις της ενότητας αυτής μας εισήγαγαν σε έναν «χημικό κόσμο», όπου όμως οι περισσότερες από τις αρχές της Πράσινης Χημείας εφαρμόζονται με απόλυτη επιτυχία προς παραγωγή τόσο γνωστών όσο και νέων χρήσιμων προϊόντων, ενέργειας και βιοκαυσίμων από ανανεώσιµες πρώτες ύλες, φαινομενικά άχρηστα παραπροϊόντα, και στερεά – υγρά απόβλητα.
Έτσι παρακολουθήσαμε ερευνητική πρόταση για τη συνδιαχείριση αποβλήτων ελαιοτριβείων με απόβλητα αγροβιοµηχανικής προελεύσεως (απόβλητα τυροκοµείου, χοιροστασίων κ.αλ.) προς παραγωγή βιοαερίου και την αποτοξικοποίηση των αποβλήτων αυτών µε χρήση µυκήτων λευκής σήψης, προκειµένου να αυξηθεί η απόδοση της αναερόβιας χώνευσης για παραγωγή µεθανίου (ως βιοκαύσιμο). Επίσης, προτάθηκε η συνδυασµένη βιοτεχνολογική παραγωγή βιοϋδρογόνου και µεθανίου από ελαιοπολτό, µε δυνατότητα αξιοποίησης του στερεού υπολείµµατος του ως εδαφοβελτιωτικού.
Ακούσαμε επίσης ότι από τα τρία «φυσικά πολυμερή» την κυτταρίνη, τη χιτίνη και το άμυλο προερχόμενα από πατάτες, καλαμπόκι, δένδρα κ.λπ. με κατάλληλη και σχετικά απλή επεξεργασία  μπορούμε να πάρουμε πολύτιμα νέα υλικά με ποικίλες εφαρμογές.
Αλλά και η γνωστή μας βιομάζα, (δηλ. παραπροϊόντα φυτικής, ζωικής και δασικής παραγωγής), μάθαμε ότι εκτός από καύσιμο ή για παραγωγή βιοκαυσίμων, μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί και για την παραγωγή διαφόρων χρήσιμων χημικών ουσιών που συνηθίζεται να παράγονται από τη διύλιση του πετρελαίου, εξ ου και ο χρησιμοποιούμενος πετυχημένος όρος βιοδιΰλιση για να εκφράσει τη νέα τάση. Ιδιαίτερα το άχρηστο(;) άχυρο, που περισσεύει από τη συλλογή και επεξεργασία των σιτηρών, μπορεί να τροφοδοτήσει άνετα ένα  βιοδιϋλιστήριο, όπου π.χ. με χρήση σαν εκχυλιστικού μέσου υπερκρίσιμου CO2 μπορούμε να ανακτήσουμε το φυσικό κερί του φυτού για ποικίλες χρήσεις (π.χ. καλλυντικά, αγροχημικά κ.λπ.).

3. Πράσινη Χημεία και Εκπαίδευση
Στις εισηγήσεις της ενότητας αυτής τονίσθηκε ιδιαίτερα ότι για να επιτευχθεί η αειφορία και η βιωσιμότητα στην κοινωνία μας εκτός από την έρευνα στην Πράσινη Χηµεία και στην Πράσινη Χηµική Τεχνολογία απαιτείται πρωτίστως εκπαίδευση, αποδοχή και εφαρµογή των αρχών της Πράσινης Χηµείας.
Έτσι, ο προβληµατισµός που αναπτύχθηκε ήταν για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να εισαχθεί η Πράσινη Χηµεία στα προγράµµατα σπουδών σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης π.χ. εισαγωγή µαθήµατος, διαλέξεων, σεµιναρίων ή ολόκληρο το πρόγραµµα να γίνει «πράσινο»; Βέβαια, ανακοινώθηκε ότι σε διάφορα πανεπιστήµια ήδη έχουν εισαχθεί σχετικά µαθήµατα και εργαστηριακές ασκήσεις µε ευθύνη των αντιστοίχων διδασκόντων ενώ ταυτόχρονα γίνονται διαλέξεις και σεµινάρια.
Επίσης, παρουσιάσθηκαν διάφορα πειράματα Πράσινης Χημείας τα οποία θα μπορούσαν ενδεχομένως να επιδειχθούν σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου

 Κανονισμός R.E.A.CH:
Ο δρόμος   για τη δημιουργία αβλαβών χημικών ουσιών.

  Χρόνια τώρα στο άκουσμα των όρων χημικά προϊόντα-χημικές ουσίες το μυαλό μας πήγαινε κατ’ ευθείαν  σε ουσίες τοξικές, εκρηκτικές, πτητικές, δηλητηριώδεις , με λίγα λόγια ουσίες κίνδυνο-θάνατο για το περιβάλλον, και όχι αδίκως αφού η χημεία έχει ένα μεγάλο κομμάτι ευθύνης για τη σημερινή κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρίσκεται το περιβάλλον.

  Παρ’ όλα αυτά τα τελευταία πέντε χρόνια η χημεία, μας παρουσίασε έναν άλλο απολύτως οικολογικό τομέα, που τον ονόμασε Πράσινη Χημεία, και έχει ως σκοπό την δημιουργία υγιούς περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της παραγωγής χημικών προϊόντων λιγότερο ρυπογόνων-φιλικών προς το περιβάλλον, ασφαλών για τον καταναλωτή και ελκυστικών για τις βιομηχανίες λόγω  του μειωμένου κόστους παραγωγής τους.

   Έτσι σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης, συνεισφοράς και ουσιαστικά καταχώρησης και προώθησης των ιδεών της πράσινης χημείας η Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε το 2006 τον κανονισμό REACH (R=Καταχώριση,E=Αξιολόγηση, Α= Αδειοδότηση,CH=χημικών ουσιών). Ο κανονισμός  Reach ασχολείται με την καταγραφή, την καταχώριση χημικών ουσιών που διακινούνται στην αγορά (είτε ως συστατικά προϊόντων είτε ως περιεχόμενα αντικειμένων) και την επισήμανση και κοινοποίηση τυχόν κινδύνων  που μπορεί να εμφανιστούν είτε στην παρούσα είτε στην μελλοντική τους χρήση. Οι χημικές ουσίες ύστερα από μια σειρά διαδικασιών  αξιολόγησης  από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών προϊόντων (Ε.Ο.Χ) επιλέγετε ο τυχόν περιορισμός , απαγόρευση ή αδειοδότηση διακίνησης συγκεκριμένων χημικών ουσιών με αυξημένη ανησυχία. Επίσης ο ΕΟΧ προωθεί τη δημιουργία ευρετηρίου Ταξινόμησης και Επισήμανσης επικίνδυνων ουσιών.

     Σκοπός όμως του Reach είναι και η δημιουργία ανταγωνιστικών και καινοτόμων βιομηχανιών. Το Reach ωθεί τις βιομηχανίες στην ανάπτυξη ασφαλών υποκατάστατων στα οποία δεν απαιτούνται δοκιμές άρα δεν θα υπάρχει υποχρέωση υποβολής φακέλου καταχώρισης στον ΕΟΧ, πράγμα σχετικά δαπανηρό και χρονοβόρο. Έτσι αφού οι μελλοντικοί χρήστες των βιομηχανικών προϊόντων θα είναι ενήμεροι για την επικινδυνότητα  των χημικών ουσιών (λόγω του προγράμματος ενημέρωσης των καταναλωτών για τις επικίνδυνες χημικές ουσίες  απ΄τον ΕΟΧ) θα απαιτήσουν ασφαλή εναλλακτικά προϊόντα. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι βιομηχανίες που θα έχουν συνειδητοποιήσει το κέρδος τους από την χρήση εναλλακτικών υποκατάστατων θα έχουν τότε και το καταναλωτικό κοινό με το μέρος τους. Έτσι από αυτήν την ιστορία θα έχουμε δύο κερδισμένους και την βιομηχανία αλλά και το περιβάλλον. 
  

Κωνσταντίνα Κουτρούμπα
Φοιτήτρια βιολογικού τμήματος
Πανεπιστημίου Πατρών