ΟΙ ΘΕΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ
Έχουμε συνηθίσει τις τελευταίες δύο – τρεις δεκαετίες κάθε έτος που περνάει να είναι το ζεστότερο, ή σχεδόν, που κατεγράφη ποτέ. Επιπλέον ειδήσεις, όπως μεγαπυρκαγιές που κρατάνε βδομάδες ή μήνες να καταστρέφουν δάση που δεν είχαν καεί ποτέ, ή να μαθαίνουμε την οριστική εξαφάνιση ειδών, με πιο πρόσφατο την λεπτομύτα, ένα όμορφο παρυδάτιο πουλί, ή τις αποφάσεις ισχυρών ηγετών για επιστροφή στις εξορύξεις ορυκτών καυσίμων.
Αλλά δεν είναι όλα μαύρα. Υπήρξαν μέσα στο 2024 και ειδήσεις, συνδεδεμένες μάλιστα με ορθές επιλογές πολιτικής ή αγώνες περιβαλλοντικών οργανώσεων, ακτιβιστών και επιστημόνων που έκαναν να χαμογελάσουμε και να ενθαρρυνθούμε.
Ας τις δούμε, όπως τις παρουσίασε το ΒΒC.
Το τέλος του άνθρακα στο Ηνωμένο Βασίλειο
Το Ηνωμένο Βασίλειο έκλεισε τον τελευταίο του σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα το 2024. Ήταν μια συμβολική στιγμή, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που χρησιμοποίησε άνθρακα για τη δημόσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και το ορυκτό καύσιμο αποτέλεσε την απαρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Στις 30 Σεπτεμβρίου οι τουρμπίνες του σταθμού παραγωγής ενέργειας Ratcliffe-on-Soar στο Nottinghamshire σίγησαν και οι καμινάδες του σταμάτησαν να βγάζουν καπνούς. Ίσως παράγει μπαταρίες στο μέλλον.
Ένα παγκόσμιο κύμα πράσινης ενέργειας
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξάνονται ραγδαία σε όλο τον κόσμο. Στις ΗΠΑ, η παραγωγή αιολικής ενέργειας σημείωσε ρεκόρ τον Απρίλιο, ξεπερνώντας την παραγωγή από άνθρακα. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) αναμένει ότι ο κόσμος θα προσθέσει 5.500 GW ισχύος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι το 2030 και ότι η παγκόσμια ισχύς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα αυξηθεί κατά 2,7 φορές σε σύγκριση με το 2022, υπολειπόμενη ελαφρώς του στόχου του ΟΗΕ για τριπλασιασμό της ισχύος μέχρι το 2030. Μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, με πρωτοπόρο την Κίνα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να καλύψουν σχεδόν το ήμισυ του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας.
Πανίδα και χλωρίδα αποκτούν νομική προσωπικότητα
Το 2021 η κυβέρνηση του Ισημερινού [Εκουαδόρ] εξέδωσε μια απόφαση-ορόσημο, σύμφωνα με την οποία η εξόρυξη στο δάσος Los Cedros παραβιάζει τα δικαιώματα της φύσης. Το δάσος Los Cedros στο βόρειο Εκουαδόρ είναι μια μοναδική τοποθεσία με πλούσια τροπική βλάστηση, η οποία φιλοξενεί πάνω από 400 είδη πτηνών. Μια άλλη απόφαση στον Ισημερινό ανέφερε ότι η ρύπανση παραβίασε τα δικαιώματα του ποταμού Machángara που διασχίζει την πρωτεύουσα Κίτο.
Επίσης, στη Νέα Ζηλανδία, οι κορυφές του Εθνικού Πάρκου Egmont – που μετονομάστηκε σε TePapakura o Taranaki – αναγνωρίστηκαν ως «προγονικά βουνά» και έγιναν από κοινού νομικό πρόσωπο, γνωστό ως TeKāhuiTupua.
Στη Βραζιλία, ένα μέρος του ωκεανού απέκτησε νομική προσωπικότητα, με την παράκτια πόλη Linhares να αναγνωρίζει τα κύματά της ως «ζωντανά όντα», παρέχοντάς τους το δικαίωμα στην ύπαρξη, την αναγέννηση και την αποκατάσταση. Εν τω μεταξύ, μια νέα συνθήκη, που διαμορφώθηκε από τους ηγέτες των ιθαγενών του Ειρηνικού είδε τις φάλαινες και τα δελφίνια να αναγνωρίζονται επίσημα ως «νομικά πρόσωπα».
Μια νέα ωκεάνια προστατευόμενη περιοχή
Στον Βόρειο Ατλαντικό ανακοινώθηκε μια νέα θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή από τις Αζόρες. Όταν δημιουργηθεί, θα είναι η μεγαλύτερη στην περιοχή, καλύπτοντας το 30% της θάλασσας γύρω από το πορτογαλικό αρχιπέλαγος. Το ήμισυ της προστατευόμενης περιοχής των 111.000 τετραγωνικών μιλίων (287.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων) θα είναι «πλήρως προστατευόμενη», χωρίς αλιεία ή άλλη εξόρυξη φυσικών πόρων, σύμφωνα με την πρωτοβουλία. Η άλλη μισή θα είναι «ιδιαίτερα προστατευόμενη».
Συνολικά όμως, μόλις το 2,8% των παγκόσμιων ωκεανών προστατεύεται αποτελεσματικά, σύμφωνα με έκθεση του Bloomberg Philanthropies Ocean Initiative.
Μικρότερη η αποψίλωση του δάσους του Αμαζονίου
Η αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας μειώθηκε σε χαμηλό εννέα ετών το 2024, μειούμενη κατά περισσότερο από 30% τους 12 μήνες έως τον Ιούλιο, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το εθνικό ινστιτούτο διαστημικών ερευνών της Βραζιλίας, INPE. Περίπου 2.428 τετραγωνικά μίλια (6.288 τετραγωνικά χιλιόμετρα) του τροπικού δάσους καταστράφηκαν, μια έκταση μεγαλύτερη από το μέγεθος της αμερικανικής πολιτείας Delaware.
Αν και η έκταση αυτή εξακολουθεί να είναι τεράστια, πρόκειται για τη χαμηλότερη ετήσια απώλεια από το 2015 μέχρι σήμερα, κάτι που πιστώνεται στην κυβέρνηση τουΛούλα ντα Σίλβα. Η αποψίλωση των δασών μειώθηκε παρά το γεγονός ότι οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας αυξήθηκαν σχεδόν 18 φορές κατά την ίδια χρονική περίοδο μετά από μια ιστορική ξηρασία.
Οι προσπάθειες των ιθαγενών αποδίδουν καρπούς
Στην Καλιφόρνια, η άγρια πανίδα της περιοχής ξαναγυρνάει μετά από τις προσπάθειες της φυλής των ιθαγενών Αμερικανών Yurok. Το 2024, αυτό κορυφώθηκε με την επιστροφή του σολομού στον ποταμό Κλάμαθ. Μετά από διακοπή 100 ετών, τα ψάρια εντοπίστηκαν στη λεκάνη του ποταμού Κλάμαθ στο Όρεγκον, μετά από την απομάκρυνση ενός φράγματος. Τον Αύγουστο, το τελευταίο από τα τέσσερα φράγματα αφαιρέθηκε – στο μεγαλύτερο έργο αφαίρεσης φράγματος στην ιστορία των ΗΠΑ – μετά από πιέσεις περιβαλλοντολόγων και φυλών.
Οι καλές αυτές ειδήσεις δεν πρέπει βέβαια να εκτρέπουν την προσοχή από την μεγάλη εικόνα: η κλιματική αλλαγή ΔΕΝ έχει ακόμη μπει σε φάση ελέγχου και η βιοποικιλότητα περιορίζεται με πρωτοφανή στην ιστορία της Γης ρυθμό. Αλλά οι όποιες επιτυχίες είναι απαραίτητες, γιατί δείχνουν ότι, αν υπάρχει τόλμη, διεθνής συνεργασία, αποφυγή της κοντόφθαλμης απληστίας απέναντι στη φύση, είναι δυνατό να πετύχουμε τη μετάβαση από το «κατακυριεύουμε την Γην» στο «ζούμε αρμονικά με τα άλλα είδη στο μοναδικό γνωστό ζωντανό πλανήτη».
Γιώργος Κανέλλης