Μια θεμελιώδης αρχή του οικολογικού κινήματος είναι η αρχή της τοπικής επίλυσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η μεταφορά τους σε ένα αόριστο «αλλού» έχει άμεσα ορατό οικονομικό κόστος, αλλά και βαρύτερη περιβαλλοντική επίπτωση συνήθως.  Παρά ταύτα ένα πλήθος τοπικών οργανωμένων ή ανοργάνωτων αντιδράσεων ξεσπά κάθε φορά που αρμόδιες αρχές επιδιώκουν να χωροθετήσουν  μέσα ή κοντά σε αστικές περιοχές αναγκαία περιβαλλοντικά έργα, έστω κι αν λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την ελαχιστοποίηση της όχλησης.

Οι αντιδράσεις αυτές αν και συνήθως υπερβολικές, δεν είναι πάντα αστήρικτες. Είναι γνωστή η αναξιοπιστία του κράτους και της αυτοδιοίκησης όσο και η έμφαση που δίνεται στη νόμιμη αδειοδότηση, άντε και στην κατασκευή των έργων, όχι όμως και στην επιμελή καθημερινή τους λειτουργία και συντήρηση. Το αποτέλεσμα είναι συχνά, αδιέξοδα τύπου Ξερόλακκας ή παράλογες καταστάσεις τύπου αποστολής των σκουπιδιών του Αιγίου στην Ήπειρο ή της λυματολάσπης του Βιολογικού της Πάτρας στην Ημαθία.

Μοναδική εναλλακτική λύση σε αδιέξοδες και παράλογες καταστάσεις είναι να βρουν, αν όχι όλες, κάποιες τουλάχιστον πολιτικές δυνάμεις, το θάρρος να αρνηθούν τα πρόσκαιρα οφέλη του χαϊδέματος αυτιών και όχι μόνο να πουν αλλά και να πράξουν σύμφωνα με την αλήθεια. Χρειάζεται υπομονή και ψυχραιμία για να καταδειχθεί το πραγματικό μέγεθος των οχλήσεων και των κινδύνων και να μεταφερθεί το ενδιαφέρον από τις αυταπάτες της μεταφοράς των δύσκολων χωροθετήσεων «μακριά», στους όρους και τις προϋποθέσεις της ορθής κατασκευής και προπαντός ορθής λειτουργίας των αναγκαίων έργων.

Η διαχείριση των πάσης φύσεως απορριμμάτων στην Αχαΐα (και όχι  μόνο φυσικά) βρίθει από τέτοια φαινόμενα. 

Ξερόλακκα, αλλά πώς;

Ας ξεκινήσουμε από το δυσκολότερο: το ΧΥΤΑ της Ξερόλακκας. Σοβαρά λάθη στη λειτουργία του (οι δεκάδες χιλιάδες τόνοι μπάζων που οδηγήθηκαν εκεί, παρά τους κανονισμούς  επί Δημαρχίας Φλωράτου, το μη επιμελές πάντα θάψιμο των σκουπιδιών, η ελλιπέστατη –το λιγότερο- συλλογή και καύση του παραγόμενου βιοαερίου) προκάλεσαν τη γνωστή κατάσταση με τη συχνή διάχυση οσμών στην περιοχή αλλά και τη δικαιολογημένη οργή των θιγομένων κατοίκων μέρους του αρκτικού διαμερίσματος της Πάτρας. 

Η εναλλακτική λύση ασφαλώς, είναι ένα νέο ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης που  να περιλαμβάνει  νέο ΧΥΤΥ, Μονάδα Επεξεργασίας, σταθμούς μεταφόρτωσης, ενίσχυση του στόλου απορριμματοφόρων. Αυτά, όχι μόνο θέλουν χρόνο για να ωριμάσουν ως έργα, περνούν κι από τις συμπληγάδες συμφερόντων που βλέπουν τα σκουπίδια ως σταθερή πηγή υπερκερδών σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Μεταφορά «αλλού» μπορεί να είναι –έστω και δυσβάστακτη οικονομικά- για πληθυσμούς όπως του Αιγίου αλλά πλήρως ανέφικτη για τα μεγέθη του δήμου Πατρέων. Υποσχέσεις επομένως ότι την τάδε ημερομηνία κλείνει η Ξερόλακκα είναι έξω από κάθε ρεαλισμό όση κι αν είναι η τοπική πίεση που τις προκαλεί. Όσο γρηγορότερα καταλάβουμε ότι για τα προσεχή 3-4 χρόνια εναλλακτική λύση στην Ξερόλακκα δεν υπάρχει, τόσο πιθανότερο είναι να στραφούμε στις πραγματικά εφικτές θετικές επιλογές: ουσιαστική αναβάθμιση της ανακύκλωσης όλων των ρευμάτων (όχι μόνο των συσκευασιών), καθημερινό επιμελές θάψιμο, αναζήτηση τεχνικής λύσης για την ασφαλή απόθεση των απορριμμάτων.

Η κομποστοποίηση είναι εφικτή

 Επιπλέον: τώρα είναι η ώρα να μιλήσουμε για μείωση του προς ταφή υπολείμματος, με παράλληλη ελάττωση του φόρου οσμών μέσω δημοτικής κομποστοποίησης των οργανικών, αφού προηγηθεί διαλογή στην πηγή. Αυτό, που επίμονα προτείνεται από τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις του οικολογικού χώρου, πολλοί θεωρούν «ανέφικτο» γιατί, λέει, «θέλουμε 10 χρόνια να εκπαιδεύσουμε τον πληθυσμό» και τέτοια. Πρόβλημα όμως να προωθούμε βαριά εργοστάσια έμμεσης καύσης που συνεπάγονται τετραπλασιασμό του κόστους για τον δημότη δεν έχουμε.  Αν μια πραγματικά ισχυρή και μακρόχρονη καμπάνια ευαισθητοποίησης ξεκινήσει γρήγορα, ορατά αποτελέσματα μπορούν σε 6 ως 12 μήνες να υπάρξουν. Και πάντως,  εντελώς άμεσα, τ ώ ρ α, μπορούμε να κομποστοποιήσουμε τα κλαδέματα των δεντροστοιχιών του δήμου με μόνο κόστος την αγορά κάποιων θρυμματιστών με μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ και σημαντικό όφελος τόσο σε όγκο όσο και σε στήριξη της ιδέας της κομποστοποίησης.

Σταθμοί Μεταφόρτωσης, βοθρολύματα

Συνδεδεμένο με την – χρονοβόρα πάντως- διαδικασία οικοδόμησης μιας πιο μόνιμης εναλλακτικής λύσης είναι και το θέμα των σταθμών μεταφόρτωσης. Ορθά ο Δήμος έχει ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης τόσο για την αναγκαιότητά τους όσο και για το περιορισμένο της όχλησης που προκαλούν. Όμως η δυσπιστία καλά κρατεί: και μόνο με την αναφορά κάποιας περιοχής ως πιθανής για την εγκατάσταση ΣΜΑ υψώνονται κραυγές και ετοιμάζονται «επιτροπές αγώνα».  Κι εδώ η αλήθεια και επιμονή στο ευρύτερο συμφέρον είναι ο μόνος δρόμος που δεν οδηγεί σε αδιέξοδα.

Συναφές είναι και το πρόβλημα της χωροθέτησης Μονάδας Υποδοχής και Προεπεξεργασίας των βοθρολυμάτων της Πάτρας, ώστε να οδηγούνται μέσω αγωγού στον βιολογικό καθαρισμό για τελική επεξεργασία. Με την αναφορά και μόνο ότι μια τέτοια μονάδα, απολύτως κλειστού τύπου, προτείνεται από την ΔΕΥΑΠ να κατασκευαστεί σε οικόπεδο δεκάδων στρεμμάτων στην περιοχή του Χαράδρου ξέσπασαν αντιδράσεις τύπου κραυγών και αφορισμών. Η αρνητική θέση, με αόριστη πάντως επιχειρηματολογία, που πρόσφατα πήρε το ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας για τη συγκεκριμένη χωροθέτηση, έχει  ως κύριο επιχείρημα να αναζητηθούν άλλες θέσεις για σύγκριση για να μη χαθεί η αναγκαία αυτή μονάδα.   Το θεμελιώδες γεγονός ότι η πρόταση αφορά Μονάδα υποδοχής και προεπεξεργασίας και μόνο-χωρίς δηλαδή παραγωγή λυματολάσπης επί τόπου- υποβαθμίζεται και αγνοείται. Έτσι όμως ένα αναγκαίο έργο, που προτείνεται σε θέση με όχι εύκολα καταρρίψιμα πλεονεκτήματα (άνεση χώρου, αραιή κατοίκηση, εγγύτητα με περιμετρική, εγγύτητα με κύρια περιοχή παραγωγής του προς παραλαβή υλικού) εμφανίζεται ως περιβαλλοντικό πρόβλημα αντί ως λύση! Και εδώ χρειάζεται χαμήλωμα τόνων, συγκεκριμένη τεκμηρίωση θέσεων και ψυχραιμία εκ μέρους των υπεύθυνων αρχών.

Πως απαξιώνεται ένας ΧΥΤΑ

Τελευταία περίπτωση ο ΧΥΤΑ Ανατολικής Αιγιάλειας. Πρόσφατα δημοσιεύματα εμφανίζουν την κατάσταση λειτουργίας του, ως απαράδεκτη. Θάψιμο γίνεται στη χάση και στη φέξη, μέτρα για το βιοαέριο δεν λαμβάνονται, σμήνη κορακοειδών τρέφονται από τα εκτεθειμένα σύμμεικτα σκουπίδια.  Αντί ο μοναδικός, αν και ανεπαρκής, αυτός νόμιμος χώρος διαχείρισης της Αιγιάλειας να λειτουργεί παραδειγματικά, ώστε να αποτελέσει επιχείρημα για αναγκαίες κοινωνικές συναινέσεις, αφήνεται στην τύχη του. Ήτοι, μωραίνει Κύριος όν βούλεται απωλέσαι.

Αλλού και μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν

Συμπερασματικά: Ας προσγειωθούμε. Η διαχείριση του προβλήματος των αστικών απορριμμάτων κάθε μορφής (στερεών ή υγρών) είναι πρόβλημα ακανθώδες. Δημαγωγίες, ατεκμηρίωτες υποσχέσεις για κάποιο «αλλού» ή για μαγικές –πλην πανάκριβες- λύσεις οδηγούν μόνο στην επιδείνωση. 

Μόνος ρεαλιστικός δρόμος είναι η ορθή κατασκευή των αναγκαίων εγκαταστάσεων διαχείρισης, είτε βιολογικοί καθαρισμοί είναι είτε Μονάδες Επεξεργασίας στερεών απορριμμάτων και ΧΥΤΥ, και προπαντός η απαρέγκλιτα ορθή λειτουργία τους.  Δημότες που δέχονται να τους χαϊδεύουν τα αφτιά, πληρώνουν –κυριολεκτικά- βαρύ τίμημα. Και ακόμη: η ώρα της εφαρμογής της αρχής της ευθύνης του πολίτη και στα απορρίμματα έχει ήδη φτάσει. Κονδύλια για σοβαρές καμπάνιες ευαισθητοποίησης για την διαλογή στην πηγή διαθέτει το ΕΣΠΑ. 

Χρειάζεται τόλμη, βούληση, υπομονή, εμμονή στην τήρηση τεχνικών προδιαγραφών και κανόνων. Χρειάζεται όλοι, αρχές και πολίτες, να αφήσουμε πίσω μας τις αυταπάτες που μας οδήγησαν στα σημερινά αδιέξοδα.

Γιώργος Κανέλλης