“Οι κίτρινες ίριδες των υγροτόπων”
Τη σημασία των φυτών στην διάσταση της βιοποικιλότητας, στην ανθρώπινη ζωή τόσο στον τομέα της υγείας όσο και σε εκείνον της αισθητικής είχε ήδη αναδείξει πλήθος αρχαίων γραμματειακών, μεταξύ των οποίων ο Αριστοτέλης και ο Πλούταρχος. Στις μέρες μας, ωστόσο, τα ατομικά και κοινωνικά ενδιαφέροντα έχουν μονοδρομηθεί στο χώρο των παράλογων υλικοτεχνικών επιδιώξεων και έχει καταρρακωθεί η έννοια του σεβασμού στο φυσικό περιβάλλον συμπεριλαμβανομένης και εκείνης των φυτών. Τα φυτά είχαν και έχουν πάντα θεμελιώδη σημασία για τον άνθρωπο και η οικολογική τους αξία έχει υποτιμηθεί σημαντικά.
Aπό το Μάιο ως και τον Ιούλιο, στα υγρολίβαδα των λιμνών και αν είμαστε τυχεροί θα συναντήσουμε τις όμορφες ίριδες των βάλτων (Iris pseudacorus). Οι κίτρινες ίριδες γνωστές και ως νερόκρινα, είναι από τα εντυπωσιακότερα λουλούδια των υγροτόπων, ιδίως όταν ανθίζουν σε μεγάλους αριθμούς. Φυτρώνουν στις όχθες ποταμών και λιμνών, σε κανάλια, σε ρέματα, στις άκρες καλαμιώνων σε υγρά εδάφη ενώ μπορεί να αναπτυχθεί και μέσα στο νερό.
Το βολβώδες φυτό ανήκει στην οικογένεια Ιριδοειδή (Iridaceae) και στο γένος Ίρις (Iris). To καλλωπιστικό είδος διακρίνεται για τον ισχυρό πράσινο βλαστό του που μπορεί να φτάσει και το ένα μέτρο. Τα φύλλα είναι σαρκώδη, μεγάλα, σπαθοειδή, λίγο κοντύτερα από τον βλαστό και πολυετή. Οι ανώριμοι καρποί της είναι κάψες που φέρουν μέσα τους τα σπέρματα. Όταν οι κάψες ωριμάσουν χωρίζονται σε τρία τμήματα και ελευθερώνουν τα σπέρματα. Αυτά είναι επίπεδα που φέρουν ιστούς που τους εξασφαλίζουν την επίπλευση και διασπείρωνται μέσω του νερού (υδροχωρία).
Ο νερόκρινος έχει και βοτανικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική και την ιατρική, ως ισχυρό καθαρτικό και αποχρεμπτικό ενώ χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα στην αρωματοποιεία.
Απαντάται στη χώρα μας σε πολλές υγροτοπικές περιοχές. Ιδιαίτερα όμως στο παραλίμνιο οικοσύστημα της Τριχωνίδας συναντάται στα εναπομείναντα υγρολίβαδα της. Το πολυετές είδος έχει καταγραφεί στις θέσεις Δογρί, στη Παντάνασσα, στα Αμπάρια Παναιτωλίου και στους ασβεστούχους βάλτους του Τριχωνίου της Μακρυνείας.
Σήμερα η εξάπλωσή του είδους έχει περιορισθεί δραματικά εξ αιτίας των ασύνετων ανθρωπογενών επεμβάσεων, των αποξηράνσεων, της αλλοίωσης της όχθης, του μπαζώματος και των ιδιόκτητων κατασκευών. Παρόλα αυτά μια πληθώρα φυτικών ειδών αναπτύσσεται δίπλα και μέσα στο νερό-είδη υγρόφιλα και υδρόβια που έχουν άμεση σχέση με τη λίμνη και τα υγροτοπικά ενδιαιτήματα.
Στα αρχαία χρόνια η Ίριδα ήταν Ελληνίδα αγγελιοφόρος των θέων ενώ Ίρις σημαίνει «μάτι του ουρανού». Σύμφωνα με το θρύλο, ο βασιλιάς Clovis ξεχώρισε την ίριδα ως αιτία της νίκης του επί των Βησιγότθων ενώ ο Παυσανίας στην περιγραφή της Χαιρώνειας μιλά και για ένα είδος φαρμακοβιομηχανίας (νερόκρινο), που υπήρχε στην περιοχή και έφτιαχναν αλοιφές με παυσίπονες ιδιότητες.
Η Ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει περίπου 15 είδη και υποείδη ίριδων. Ορισμένες από αυτές όπως η Iris reichenbachii φυτρώνει κυρίως σε βραχώδης τοποθεσίες της ορεινής ζώνης και η Iris unguilaris ανθίζει και στο δασύλλιο της Πάτρας τον Γενάρη σηματοδοτώντας το τέλος του χειμώνα. Το νέο είδος Iris hellenica που ανακαλύφθηκε στο όρος Σαϊτά Φενεού, ενώ στα λιβάδια ανθίζουν οι Iris cretica, Iris germanica και άλλες συνθέτοντας την πλούσια χλωρίδα που διαθέτει η χώρα μας με 5.700 είδη και 740 ενδημικά φυτά.
Περιβαλλοντολόγος-Χαρτογράφος info@mamasis.gr