ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2015 & 2016
Το 2015 και για πρώτη φορά από την ίδρυση και λειτουργία του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς πραγματοποιήθηκε στη θεσμοθετημένη προστατευόμενη περιοχή και στις αμμώδεις παραλίες του Εθνικού Πάρκου η καταγραφή της αναπαραγωγικής δραστηριότητας και προστασίας φωλιών της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta.
Το είδος χαρακτηριζόταν ως απειλούμενο στον παγκόσμιο κατάλογο των απειλούμενων ειδών της IUCN, όπου βρίσκονταν από το 1996, σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης και συγκεκριμένα «Κινδυνεύον», ενώ πρόσφατα άλλαξε κατηγορία και έγινε «Τρωτό». Περιλαμβάνεται επίσης ως είδος προτεραιότητας, στο Παράρτημα ΙΙ, που έχει ανάγκη αυστηρής προστασίας βάσει της Κοινοτικής Οδηγίας 92/43, ενώ, σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας, θεωρείται κινδυνεύον και προστατεύεται παράλληλα από Προεδρικά Διατάγματα.
Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει το θαλάσσιο είδος είναι πολλαπλοί, ωστόσο ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους της περιοχής παρακολούθησης είναι η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής τους, οι αυθαιρεσίες των πολιτών στις παραλίες ωοτοκίας με την κίνηση τροχοφόρων και η αλλοίωση παραλιών εξαιτίας παρεμβάσεων του ανθρώπου σε υποτιθέμενα έργα υποδομής (π.χ. αλιευτικό καταφύγιο Λεχαινών) με φυσικό αποτέλεσμα την έντονη διάβρωση παραλιακής ζώνης. Παρόλο αυτά όμως οι παραλίες του Εθνικού Πάρκου, που μελετούνται στενά τα τελευταία δυο χρόνια, αποδεικνύουν ότι διαθέτουν μια από τις σημαντικές περιοχές ωοτοκίας της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου.
Στα πλαίσια της μελέτης της δραστηριότητας χαρτογράφησης φωλεοποίησης της Caretta caretta στις παραλίες του Εθνικού Πάρκου Κοτυχίου-Στροφυλιάς καταγράφηκαν οι παραλίες ωοτοκίας με τη χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (G.I.S.), ενώ επιχειρείται η διερεύνηση του ρόλου των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων στην ωοτοκία του είδους και δίνονται πληροφορίες για τα ενδιαιτήματα των θαλάσσιων χελωνών στην περιοχή μελέτης με τη λήψη αποφάσεων προς βέλτιστες λύσεις και σχέδια διαχείρισης για την αειφορική και ορθολογική διαχείριση των περιοχών ωοτοκίας και αναπαραγωγής.
ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ
Στο βορειοδυτικό άκρο της Πελοποννήσου, από τον Πατραϊκό κόλπο έως και λίγο μετά τις Αλυκές Λεχαινών, εκτείνεται το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς. Γνωστό για το μεγαλύτερο παράκτιο δάσος κουκουναριάς της Στροφυλιάς, τους παρακείμενους Υγροτόπους Διεθνούς Σημασίας Ramsar με την πλούσια ορνιθοπανίδα, τα βραχώδη υψόμετρα και τώρα έρχονται στο προσκήνιο οι αμμώδεις παραλίες, που χαρακτηρίζονται ως Περιοχές Προστασίας της Φύσης Ζώνης Α1 και καταγράφεται ο τύπος οικοτόπου 2120 κινούμενες θίνες και με την παρουσία φωλεοποίησης του θαλάσσιου ερπετού.
Οι παραλίες παρακολούθησης πληρούν τις προϋποθέσεις φωλεοποίησης, οι οποίες είναι προσβάσιμες από τη θάλασσα, το υπόστρωμα επιτρέπει τη διάχυση οξυγόνου, προκειμένου τα αυγά να επιβιώσουν στη διάρκεια της εκκόλαψης, το υπόστρωμα εμφανίζει σχετικό βαθμό υγρασίας κτλ και οι ζώνες που παρακολουθήθηκαν το 2015 & 2016 είναι:
- Παραλία Κέντρου (Καλόγριας)-Λουτρά Υρμίνης (Κουνουπέλι)
- Παραλία Κουνουπελάκι-Μεγάλο Πεύκο-Φάλαρη-Μπρινιάς
- Παραλία μπούκα Κοτυχίου-Αρετή-Αλυκή Λεχαινών
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ
Οι χρήσεις γης των παραλιών ωοτοκίας και οι φωλιές που κατασκευάστηκαν στις παραλίες αυτές από τις χελώνες για τη χρονική περίοδο καλοκαίρι και φθινόπωρο 2015 και 2016 αποτυπώθηκαν με τη χρήση λογισμικού G.I.S., καθώς επίσης με την ελεύθερη χαρτογραφική πρόσβαση Google Earth, ενώ η απόδοση των γεωγραφικών πληροφοριών βασίστηκε σε επιτόπου μετρήσεις-παρατηρήσεις με G.P.S. χειρός και από την ελεύθερη πρόσβαση ορθοφωτογραφιών θέασης του Εθνικού Κτηματολογίου Α.Ε..
Η ανάλυση των δεδομένων έρευνας πεδίου για τη δραστηριότητα φωλεοποίησης των χελωνών και με την εκκολαψιμότητα των αυγών (εκσκαφές) και η συσχέτιση αβιοτικών παραμέτρων με την αναπαραγωγική δραστηριότητα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση λογισμικών πακέτων Excel και SPSS.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Η παράκτια ζώνη στις παραλίες ωοτοκίες καλύπτεται από δασικές εκτάσεις του παρακείμενου δασικού οικοσυστήματος κουκουναριάς, από αγροκαλλιέργειες (περιοχή Μπρινιά), από υγροτόπους (Κοτύχι-Αλυκή Λεχαινών). Η μεγαλύτερη πίεση ασκείται στην παραλία Κέντρου Καλόγριας και Κουνουπέλι Φάλαρη, όπου καταγράφονται πολλαπλά περιστατικά με τροχοφόρα οχήματα μεγάλου κυβισμού (τζιπ, αγροτικά, 4×4) να κινούνται ανεξέλεγκτα εντός των παραλιών προκαλώντας νεκρούς νεοσσούς και την καταστροφή φωλιών, αλλοιώνοντας παράλληλα την εύθραυστη ισορροπία του οικοσυστήματως των αμμοθινών.
Το φετινό πρόγραμμα ολοκληρώθηκε και επίσημα με τις καταγραφές έρευνας πεδίου την Τετάρτη 5 Οκτωβρίου με τις τελευταίες τρεις εκσκαφές φωλιών στην παραλιακή ζώνη Κοτυχίου και βρίσκονται σε εξέλιξη προς επεξεργασία τα δεδομένα καταγραφής.
Για την περσινή χρονιά η προσπάθεια ξεκίνησε στις αρχές Μαρτίου με επισκέψεις σε δημοτικά σχολεία εντός του Εθνικού Πάρκου (Π.Ε. Αχαΐας και Π.Ε. Ηλείας) προς ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών με διαδραστικές παρουσιάσεις και ειδική αναφορά στη θαλάσσια χελώνα, προκειμένου να γνωρίσουν καλύτερα οι μαθητές της τοπικής κοινωνίας το απειλούμενο είδος κατανοώντας παράλληλα την οικολογική και αισθητική αξία της προστατευόμενης περιοχής. Η φετινή χρονιά 2016 δυστυχώς ξεκίνησε με πολύ μεγάλη χρονοκαθυστέρηση, λόγω έλλειψης χρηματοδοτικών πόρων. Η Οικολογική Κίνηση Πάτρας (ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ.) ήταν αρωγός στη φετινή καταγραφή και βοήθησε στην υλοποίηση .
Συνολικά για το 2015 καταγράφηκαν-σημάνθηκαν-χαρτογραφήθηκαν και προστατεύτηκαν 45 φωλιές, όπου 2800 περίπου χελωνάκια κατάφεραν να ξεκινήσουν το μεγάλο και δύσκολο ταξίδι προς τον Κυλλήνιο κόλπο.
Τα περισσότερα αυγά που σημειώθηκαν σε φωλιά είναι 131 αυγά, ενώ η μικρότερη είχε μόλις 54. Η μεγαλύτερη απόσταση φωλιάς από τη θάλασσα ήταν στα 27 μέτρα, ενώ η μικρότερη απόσταση μόλις στα 3 μέτρα από την ακτογραμμή. Η μεγαλύτερη πυκνότητα φωλεοποίησης καταγράφηκε στην παραλία της Αρετής-Αλυκή Λεχαινών. Για τη φετινή αναπαραγωγική χρονιά (2016) καταγράφηκαν 56 φωλιές (11 φωλιές παραπάνω από το 2015). Η μεγαλύτερη απόσταση φωλιάς από τη θάλασσα ήταν στα 16 μέτρα, η φωλιά Νο 45, ενώ η μικρότερη απόσταση μόλις στα 5 μέτρα η φωλιά Νο 22 από την ακτογραμμή. Η μεγαλύτερή πυκνότητα φωλεοποίησης καταγράφηκε στην παραλία Κοτυχίου.
Και στις δυο χρονιές πραγματοποιήθηκαν μεταφορές φωλιών για την ασφάλεια των αυγών, λόγω πιθανότητας πλημμύρας εντός του πρώτου 24ώρου. Καταγράφηκαν οι νεκρές εκθαλασσωμένες χελώνες, όπου ο αριθμός είναι ανησυχητικός. Για το 2015 σημειώθηκαν στα δελτία εκθαλάσσωσης 43 νεκρές, ενώ για το 2016, μέχρι στιγμής, 33 άτομα – ορισμένες εξ αυτών βρέθηκαν σε αποσύνθεση, άλλες έφεραν εμφανή τραύματα (καβούκι, κεφάλι), ενώ στις υπόλοιπες δεν διαπιστώθηκε η αιτία θανάτου. Οι τραυματισμένες στάλθηκαν στο Κέντρο Περίθαλψης και Διάσωσης της ΜΚΟ «Αρχέλων» στη Γλυφάδα Αττικής για την περίθαλψή τους, ενώ πραγματοποιήθηκε δράση απελευθέρωσης.
Στα πλαίσια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πολιτών διοργανώθηκαν εκδηλώσεις στην Αρετή, Μανωλάδα, Βάρδα και στην Πάτρα σε συνεργασία με πολιτιστικούς φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Τοποθετήθηκαν ειδικές σημάνσεις για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας σε επιχειρήσεις (καντίνες), που δραστηριοποιούνταν πλησίον της ακτογραμμής και σε εισόδους παραλιών.
Στην πράσινη κατασκήνωση Green Camp στα Λεχαινά πραγματοποιήθηκε μια ιδιαίτερη περιβαλλοντική εκδήλωση, όπου πλήθος κόσμου παρακολούθησαν την απελευθέρωση θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Ο “Νίκος” τραυματισμένος στο κεφάλι (σκόπιμος τραυματισμός) βρέθηκε εξουθενωμένος και αδύναμος στο Βόρειο Αιγαίο, στη Χίο. Στις 30 Μαρτίου του 2013 κατέφτασε στο Κέντρο Διάσωσης Περίθαλψης Θαλασσίων Χελωνών του «ΑΡΧΕΛΩΝ» στη Γλυφάδα Αττικής για την άμεση περίθαλψή του. Κατά την άφιξή του στο Κέντρο ζύγιζε μόλις 34 κιλά και με μήκος καβουκιού 66 εκατοστά. Η φροντίδα αλλά και η αγάπη των υπευθύνων με την κατάλληλη θεραπεία συνέβαλαν στην ανάρρωσή του και στην επιστροφή του στο φυσικό του θαλάσσιο χώρο, μετά από 3 χρόνια και 5 μήνες, απολαμβάνοντας και πάλι την ελευθερία του.
Η επιτυχημένη περιβαλλοντική δράση πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης από τον Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς σε συνεργασία με τον Σύλλογο για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας «ΑΡΧΕΛΩΝ» και με την υποστήριξη της πράσινης κατασκήνωσης Green Camp. Οι πολίτες στείλανε το περιβαλλοντικό τους μήνυμα για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας και ο “Νίκος” μας αποχαιρέτησε για το μεγάλο ταξίδι της επιστροφής του στη Μεσόγειο!
Για την επόμενη χρονιά (2017) αντικειμενικός στόχος είναι να βρεθούν χρηματοδοτικοί αρωγοί στη συνέχιση, για τρίτη συνεχή χρονιά, στην παρακολούθηση και προστασία του είδους αποδεικνύοντας ότι ο θαλάσσιος χώρος της Δυτικής Ελλάδας αποτελεί ένα σημαντικό βιότοπο για την αναπαραγωγή της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, καθώς χρησιμοποιεί την περιοχή αυτή ως τροφικό πεδίο, χώρο αναπαραγωγής και ωοτοκίας.
Διονύσιος Μαμάσης
Περιβαλλοντολόγος-Χαρτογράφος M.Sc. Αειφορική Διαχείριση Προστατευόμενων Περιοχών 6947938358, e-mail: info@mamasis.gr
Υπεύθυνος Προγράμματος Παρακολούθησης της ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στο Εθνικό Πάρκο Κοτυχίου-Στροφυλιάς