• Στάσεις ζωής και πολιτιστικά πρότυπα που οδηγούν στη χρήση των φυτοφαρμάκων- Εισηγητής Γιώργος Κανέλλης Μέλος της ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ
• Υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα : Διαδικασίες καθορισμού ανώτατων επιτρεπτών ορίων και εκτίμηση της επικινδυνότητας στον καταναλωτή- Εισηγητές Δρ. Μιχάλης Καστανιάς Γεωπόνος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων στο τμήμα γεωργικών φαρμάκων & Δρ. Κυριακή Μαχαίρα- Χημικός Τοξικολόγος Βιολόγος, ερευνήτρια στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
• Πρόληψη και μέτρα προστασίας από τα φυτοφάρμακα- Εισηγητής Δρ. Παναγιώτης Γκινόπουλος Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας προληπτικής ογκολογίας & Δ/ντης του Γ.Κ. Νοσοκομείου Πατρών ‘Ο Άγιος Ανδρέας’ και
• Τα βιολογικά τρόφιμα και η δυναμική τους- Εισηγητής Γεράσιμος Καραντινός Γεωπόνος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδας.
Οι εισηγήσεις των ομιλητών έχουν παρατεθεί στις επόμενες σελίδες , θα ήταν όμως γόνιμο να κάνουμε μια σύνοψη και να ρίξουμε λίγο φως σε κάποια σημεία που συζητήθηκαν στην ημερίδα και τα οποία αξίζει να τα θυμόμαστε. Ας ξεκινήσουμε με την αποξένωση του ανθρώπου από τα προϊόντα τα οποία καταναλώνει. Ο σημερινός καταναλωτής αγοράζει χωρίς να γνωρίζει που, πως και ποια είναι η φυσιολογική εποχή παραγωγής των προϊόντων που καταναλώνει ή ποια είναι η φυσιολογική μορφολογία του, μέγεθος ή γεύση. Το αποτέλεσμα είναι ορμόνες, ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνα και να το προϊόν καλογυαλισμένο και άφθονο όλες τις εποχές. Ποιο είναι όμως το τίμημα του να έχουμε ότι θέλουμε όποτε το θέλουμε;
Οι επιπτώσεις της συμβατικής γεωργίας είναι λίγο πολύ γνωστές σε όλους μας. Θα περιοριστώ λοιπόν σε μια απλή αναφορά των κυριότερων που έχουν ως εξής:
• κατάλοιπα των φυτοφαρμάκων στην τροφή, το νερό και το έδαφος
• δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία του καταναλωτή και προπάντων του αγρότη
• απώλεια και μόλυνση χλωρίδας και πανίδας και
• μόλυνση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας μόλυνσης
Για τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα μας μίλησε ο Δρ. Καστανιάς, ο οποίος ήταν καθησυχαστικός υποστηρίζοντας ότι ο Έλληνας καταναλωτής βάση των μετρήσεων είναι ασφαλής από τα προϊόντα που καταναλώνει. Το 2002 η Ελλάδα ήταν στη δεύτερη καλύτερη θέση με μόνο 3.6% υπολειμμάτων στα προϊόντα μας. Τόνισε ότι στη χώρα μας διενεργούνται κατά έτος περισσότερες από 2000 δειγματοληπτικές αναλύσεις σε εγχώρια, εισαγόμενα, νωπά ή κατεψυγμένα προϊόντα και ότι ο αριθμός αυτός είναι από τους υψηλότερους μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. Όμως, όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε από τον κ. Καραντινό τα φυτοφάρμακα δεν είναι μόνο στο πιάτο μας αλλά και στο ποτήρι μας όταν θα πιούμε το νερό το οποίο έχει μολυνθεί από τα νιτρικά λιπάσματα, τα οποία ούτε ανιχνεύσιμα είναι σε κανένα τελικό προϊόν, αλλά επιπλέον συσσωρεύονται στον υδάτινο φορέα.
Όσον αφορά την ανθρώπινη υγεία , διόλου ευχάριστα στοιχεία δόθηκαν από τον Δρ. Γκινόπουλο και τον κ. Καραντινό. O Δρ. Γκινόπουλος ανέφερε στοιχεία που δείχνουν υψηλή θνησιμότητα από καρκίνο στους γεωργικούς πληθυσμούς που έρχονται σε αντίθεση με τα χαμηλότερα επίπεδα θνησιμότητας στο αστικό περιβάλλον. Ο κ. Καραντινός, ο οποίος εναντιώθηκε στην άποψη του κ.Καστανιά περί ασφάλειας των τροφίμων, έδωσε στοιχεία ανέκδοτα όπως το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας του χωριού Κατοχής Αιτωλ/νιας όπου 1 στους 4 αγρότες πεθαίνει από καρκίνο.
Την απάντηση σε όλα αυτά τα προβλήματα που απορρέουν από τη συμβατική γεωργία και τα φυτοφάρμακα την δίνει η βιολογική γεωργία. Τα βιολογικά προϊόντα είναι τα πλέον ασφαλή, όχι μόνο γιατί αποφεύγουμε την έκθεση των γεωργών στα φυτοφάρμακα και την καταστροφή του περιβάλλοντος, άλλα και γιατί είναι τα πλέον ελεγχόμενα τρόφιμα παγκοσμίως. Οι έλεγχοι ξεκινούν από τη έναρξη της παραγωγής σε όλες τις βιολογικές καλλιέργειες και φτάνουν μέχρι πριν τα προϊόντα μπουν στο ράφι, σε αντίθεση με τον έλεγχο στην συμβατική γεωργία που στηρίζεται μόνο σε κάποια δείγματα. Σύμφωνα με ελέγχους που έγιναν από το Αριστοτέλειο Παν/μιο Θες/νικης κανένα βιολογικό φρούτο και λαχανικό δεν βρέθηκε να έχει υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Ανεπιφύλακτα λοιπόν μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι τα βιολογικά προϊόντα είναι η σοβαρότερη πρόταση στον καταναλωτή. Δυστυχώς προς το παρόν μόνο το 1% των καλλιεργειών είναι βιολογικά , είναι όμως αισιόδοξο το ότι το ποσοστό αυτό ανεβαίνει συνεχώς.
Όσο αφορά την ακρίβεια των βιολογικών προϊόντων, η άποψη μιας κυρίας <<πληρώνω βέβαια κάτι παραπάνω αλλά θα τα γλιτώσω από τους γιατρούς>> είναι αποστομωτική. Ο κ. Τσούκαλης (Νομαρχιακός σύμβουλος) πρόσθεσε ότι η μεγάλη τιμή των βιολογικών είναι ένας μύθος που οφείλεται σε μια στρέβλωση όλου του παραγωγικού ιστού στην Ελλάδα είναι αυτό που λέμε περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος, στο οποίο δυστυχώς στην Ελλάδα δεν είναι ενσωματωμένο. Αν ενσωματωθεί, ίσως τα συμβατικά προϊόντα να είναι πιο ακριβά από τα βιολογικά. Όπως το έθεσε ο κ. Παπαχριστόπουλος (βιοκαλλιεργητής) τα συμβατικά προϊόντα έχουν τοπικό κόστος. Η απεριόριστη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων όπου επιβαρύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα, τη γη μας και το περιβάλλον μας αναγκάζει το κράτος να χαλάει χρήματα για την επίλυση αυτών των προβλημάτων, καθώς και τις ιατρικές υπηρεσίες να παρεμβαίνουν ανεβάζοντας το κόστος της περίθαλψης και υγείας.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω κάποιες αξιόλογες παρατηρήσεις και προτάσεις που έγιναν από κάποιους παρευρισκόμενους. Καταρχήν, ο κ. Τσούκαλης κατέληξε στο ότι είναι πολιτική επιλογή να μην προωθηθεί η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ευνοούνται τα μεταλλαγμένα αντί των βιολογικών. Ο κ. Ζαφειρόπουλος (εκπρόσωπος του Συλλόγου Βιοκαλλιεργητών Αχαϊας) με τη σειρά του πρότεινε την δημιουργία μιας αγοράς βιολογικών προϊόντων, σαν και αυτές που υπάρχουν στην Αθήνα, Θες/νίκη κ.τ.λ., όπου οι ίδιοι οι παραγωγοί θα προσφέρουν τα προϊόντα τους στους καταναλωτές. Αυτή η αγορά ,είπε, θα πρέπει να λειτουργεί με κοινωνικό έλεγχο, δηλαδή να συμμετέχουν φορείς όπως η ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ ή ο Σύλλογος Καταναλωτών. Εξέφρασε τη λύπη του για την αντιμετώπιση που βρήκε η πρόταση αυτή από τη Δημαρχία, η οποία παρόλο που θεωρητικά τους ενθάρρυνε, για διάφορους νομικούς λόγους κ.τ.λ. δεν μπορούσε να πάρει το πολιτικό ρίσκο.
Ανακεφαλαιώνοντας, η ημερίδα αυτή κατάφερε να προβληματίσει τους παρευρισκόμενους για τα προϊόντα που καταναλώνουν, καθώς επίσης να ρίξει φως στο καυτό θέμα του ελέγχου των τροφίμων που φτάνουν στο πιάτο μας. Σε μια εποχή όπου κάποια από τα υποτιθέμενα υγιεινά προϊόντα, όπως το γιαούρτι, το μέλι και οι ξηροί καρποί, αποδεικνύονται επικίνδυνα για την υγεία μας και λόγω ελλιπών ελέγχων φτάνουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ, ο καταναλωτής φαίνεται τελικά ότι είναι τελείως απροστάτευτος. Σε αυτό φέρουν μεγάλη ευθύνη οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, αλλά και εμείς οι ίδιοι που καταναλώνουμε απερίσκεπτα ότι μας προσφέρεται και πέφτουμε έτσι θύματα κάποιων κερδοσκοπικών εταιρειών.
Ίσως επιτέλους πρέπει να σταματήσουμε να κοιτάμε μόνο το περιτύλιγμα του προϊόντος και να ασχοληθούμε λίγο και με το περιεχόμενο. Όπως σοφά ειπώθηκε από τον κ. Παπαχριστόπουλο, τα τρόφιμα δεν είναι ούτε ρούχα, ούτε κοσμήματα για να τα επιλέγουμε με γνώμονα την εμφάνισή τους. Η επιλογή τους πρέπει να γίνεται με μοναδικό κριτήριο το κατά πόσον κάνουν καλό στην υγεία μας και στην υγεία των παιδιών μας.