Με μια ποικίλη γκάμα ενεργειών, που ξεκινούν από την διοργάνωση συνεδρίων και φτάνουν στην δικαστική διεκδίκηση (ακυρωτική διαδικασία κατά της ΜΠΕ ενώπιον του συμβουλίου της Επικρατείας) και την διοργάνωση μαζικών εκδηλώσεων στο τοπόσημο της περιοχής, το πέτρινο γεφύρι «της Πλάκας», ο αγώνας τοπικών φορέων και συλλόγων, στον οποίο πρωτοστατεί η τοπική περιβαλλοντική οργάνωση «Σύλλογος για την προστασία του Αράχθου», είναι ως σήμερα αποτελεσματικός. Η ΔΕΗ, μετά από πολυετή επιμονή αποφάσισε το 2003, να εγκαταλείψει το σχέδιό της για ένα φράγμα 110 Mw, που θα κατέκλυζε κάπου τρία τετ. χιλιόμετρα στην περιοχή αυτή, συμπεριλαμβανομένου και του γεφυριού της Πλάκας, που θεωρείται το σημαντικότερο αυτού του τύπου μνημείο των Βαλκανίων.
Όμως τη θέση της πήραν οι επιχειρήσεις Εμφιετζόγλου, που αναμένουν διπλό κέρδος τόσο από την κατασκευή όσο και από την εκμετάλλευση του φράγματος για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το νέο σχέδιο μειώνει την ισχύ του Υ/Η έργου στα 93 Mw, αποφεύγοντας, υπό ομαλές συνθήκες (όχι όμως υπό συνθήκες πλημμυρικής παροχής), την κατάκλυση της γέφυρας.
Το πλήρες κείμενο της ερώτησης έχει ως εξής:
«Στο μέσο ρου του ποταμού Αράχθου στη θέση Αγ. Νικόλαος Δαφνωτής σχεδιάζεται να κατασκευαστεί μεγάλο υδροηλεκτρικό φράγμα ισχύος 93 MW. Το φράγμα θα προστεθεί στα υπάρχοντα στο ίδιο ποτάμι Πουρνάρι 1 και Πουρνάρι 2, θα έχει ύψος 86 μέτρα και θα δημιουργήσει μια τεχνητή λίμνη μήκους 9,50 χιλιομέτρων και έκτασης 2,7τ.χλμ. Η λίμνη θα καταστρέψει την ενότητα του τοπίου και θα απειλήσει τα επιμέρους μνημεία του, την ονομαστή γέφυρα της Πλάκας και το γειτονικό κτίριο του τελωνείου. Ειδικές μελέτες αντιτίθεται στην δημιουργία νέων φραγμάτων στον Άραχθο. Πιο συγκεκριμένα, μελέτη του ΟΟΣΑ, αλλά και δυο ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες που έχουν συνταχθεί για λογαριασμό της Περιφέρειας Ηπείρου αξιολογούν τον ποτάμιο αθλητισμό ως απόλυτο συγκριτικό πλεονέκτημα για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Σημειωτέον ότι εξαιτίας των μοναδικών χαρακτηριστικών της περιοχής βρίσκεται σε εξέλιξη η θεσμοθέτηση ειδικού καθεστώτος προστασίας («Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων, Περιστερίου και χαράδρας Αράχθου»). Επίσης, η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων παρουσιάζει πολλές αδυναμίες όπως απουσία μελετών για την χλωρίδα, την πανίδα και την ιχθυοπανίδα της περιοχής καθώς και αποφυγή πρόβλεψης μέτρων για την αντιμετώπιση των πολύ συχνών, στην περιοχή, κατολισθήσεων που θέτουν ζήτημα ασφάλειας για το έργου. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον εξετάζονται μεμονωμένα ως συνέπειες του υπό κατασκευή φράγματος και όχι συνολικά και για τρία φράγματα.
Ερωτάται η Επιτροπή.
Είναι ενημερωμένη για τα καταγγελλόμενα, για την κατασκευή του φράγματος και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα προκαλέσει το έργο; Θεωρεί συμβατή την κατασκευή μεγάλου φράγματος σε προστατευόμενη περιοχή; Σκοπεύει να συζητήσει με τις ελληνικές αρχές το ενδεχόμενο σύνταξης νέας μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων λόγω των αδυναμιών που παρουσιάζει η παρούσα μελέτη;»
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αντίθεση των κατοίκων και φορέων της περιοχής, είναι σε συμφωνία με την κρατούσα στους κόλπους του διεθνούς περιβαλλοντικού κινήματος άποψη σχετικά με το αποδεκτό ή μη των μεγάλων φραγμάτων, ως πηγής ανανεώσιμης ενέργειας.
Όπως διατυπώθηκε και σε διάσκεψη των Πρασίνων (2001) τόσο η πλήρης ανατροπή του οικοσυστήματος με την δημιουργία τεχνητής λίμνης (ήτοι λίμνης με χαμηλή ικανότητα στήριξης βιοποικιλότητας λόγω απότομων αυξομειώσεων του ύψους των οχθών) και οι επιπτώσεις στις κατάντη περιοχές, όσο και η πλήρωση του φραγμάτων με φερτά υλικά σε διάστημα περί την 30ετία, που συνεπάγεται λήξη της χρήσιμης ζωής τους ως έργων, δικαιολογούν τη μη κατάταξη των μεγάλων φραγμάτων (πάνω από 15 μ. ύψος) ή 10 Mw (σύμφωνα με τον πρόσφατο ελληνικό νόμο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 20 Μw) ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Φυσικά τα πράγματα δεν είναι άσπρο – μαύρο. Συγκεκριμένη ανάλυση των επιπτώσεων σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται, με ευρύ και ευέλικτο πνεύμα. Όμως αναμφισβήτητα, διεθνώς ενισχύεται η κριτική τοποθέτηση ως ανοιχτή απόρριψη έναντι των μεγάλων και ακόμα περισσότερο των γιγαντιαίων φραγμάτων (όπως εκείνο των Τριών Φαραγγιών στην Κίνα).
Το εθνικό πάρκο Τζουμέρκων
Αξίζει να προσθέσουμε ότι ο Σύλλογος προστασίας Αράχθου σε πρόσφατη συνέντευξη τύπου στα Γιάννενα (26 Φεβρουαρίου), τοποθετήθηκε σε σχέση με την αναθεωρημένη Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και το σχέδιο προεδρικού διατάγματος για το εθνικό πάρκο Τζουμέρκων.
Εκτιμώντας ότι η αναθεώρηση της μελέτης έχει περισσότερα αρνητικά από θετικά στοιχεία, εστίασε την κριτική του στα ακόλουθα: Πρώτον, θεωρεί άστοχη τη συγχώνευση του Φορέα Διαχείρισης του πάρκου με αυτόν της λίμνης Παμβώτιδας (Ιωαννίνων), υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για περιοχές με σοβαρές διαφορές. Επίσης απορρίπτει την αύξηση του ορίου ισχύος των μικρών Υδροηλεκτρικών από 5 σε 10 μεγαβάτ, τον περιορισμό της αρμοδιότητας του Φ.Δ. όσον αφορά την εξόρυξη λατομικών υλικών στην περιοχή, την άσκηση του κυνηγίου, την αύξηση του ορίου κλινών στα ξενοδοχεία εκτός οικισμών από 30 σε 50.
Ως θετική εκτιμά την συμπερίληψη της κοίτης και των οχθών του ποταμού στην περιοχή του ιστορικού γεφυριού της Πλάκας στην προστατευόμενη περιοχή και ζητεί επέκταση των ορίων του εθνικού πάρκου στην περιοχή Ελληνικού και Αετοράχης .
Ο σύλλογος τόνισε ότι κύριος στόχος του παραμένει η αποτροπή του μεγάλου φράγματος του Αράχθου στην περιοχή Αγίου Νικολάου.
Γ. Κανέλλης