Μια από τις εντονότερες κοινές εμπειρίες που ζήσαμε τα μέλη της ΟΙΚΙΠΑ τα τελευταία τρία χρόνια υπήρξε η συμμετοχή στην υλοποίηση των δυο ευρωπαϊκών προγραμμάτων στα οποία πήραμε μέρος: του προγράμματος ανταλλαγής εθελοντών μεγαλύτερης ηλικίας Ecosynergy 50+ και του προγράμματος δια βίου μάθησης Foodprint.eu.
Τον περασμένο Ιούνιο τα δύο προγράμματα ολοκληρώθηκαν με την παρουσία τριών Πολωνών εθελοντών στην Πάτρα, όσον αφορά στο πρώτο, και τη συμμετοχή δύο μελών της ΟΙΚΙΠΑ στο τελικό κοινό ταξίδι των οργανώσεων που από κοινού υλοποίησαν το πρόγραμμα Foodprint.eu.
Στο παρόν κείμενο θα επιχειρήσουμε να πούμε λίγα – ελάχιστα – για την εμπειρία του κοινού ευρωπαϊκού ταξιδιού εκπροσώπων οργανώσεων περιβάλλοντος, τουρισμού, πολιτισμού, από εννιά διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες στο δυτικότερο κομμάτι της Ιβηρικής χερσονήσου.
Πολλές αφετηρίες – μια ευρωπαϊκή συνείδηση
Περιεχόμενο και στόχος του προγράμματος ήταν η ανταλλαγή στοιχείων πολιτισμού που σχετίζονται με τη διατροφή και η προσέγγιση και αλληλοκατανόηση ενεργών μελών των οργανώσεων από χώρες τόσο διαφορετικές και μακρινές όσο η Φινλανδία και η Πορτογαλία ή η Τουρκία και η Εσθονία. Μέσα από την ανταλλαγή συνταγών, τραγουδιών, λεξιλογίου, παραδοσιακών ιστοριών προέκυψε μια εμπειρία πλούσια όχι μόνο σε πληροφορίες αλλά και, προπαντός, σε συναισθήματα και ανθρώπινες φιλίες. Η ισπανοπορτογαλική συνάντηση, όπως ρητά εξάλλου δήλωσε ο υπεύθυνος της ισπανικής οργάνωσης και συντονιστής του προγράμματος Benito Otero Varela, υπήρξε συνειδητά μια επιτομή, μια επιτυχημένη σύνθεση όλων των ιδεών, των πρωτοτυπιών, των συχνά συγκινητικών πρωτοβουλιών που έλαβαν οι οργανωτές των προηγούμενων έξι ταξιδιών, για να κάνουν καθένα απ’ αυτά, όπως και πράγματι ήταν, μια εντελώς ιδιαίτερη και αξέχαστη εμπειρία. Ας δώσουμε, λοιπόν, κάποιες όψεις του εξαιρετικού αυτού ταξιδιού, στο οποίο την ΟΙΚΙΠΑ εκπροσώπησαν η Γεωργία Μπούνια, ο Γιώργος Κανέλλης και η Ελευθερία Αλεξανδράτου.
Πορτογαλία – Το χρυσό καλαμπόκι
Βάση μας στη βόρεια Πορτογαλία, μετά από μια πρώτη γεύση από το αεροδρόμιο και την παραθαλάσσια πόλη του Πόρτο, ήταν η Λουσά, μια καθαρή και τακτοποιημένη πόλη τουριστική, μεσαίου μεγέθους στον πορτογαλικό Βορρά. Η αίσθηση της ιστορίας έντονη και στην ίδια τη διαμονή μας σε ένα διατηρημένο παλάτι που είχε μετατραπεί σε ξενοδοχείο – μπουτίκ. Στην πόλη χαρήκαμε το τοπικό πανηγύρι με λαϊκούς χορούς μπροστά από μια εκκλησία του 18ου αιώνα, αλλά και τη σύζευξη της τοπικής κουζίνας με βάση τα θαλασσινά και της, παγκόσμιας ακτινοβολίας, μουσικής παράδοσης των τραγουδιών fados.
Από την πόλη βρεθήκαμε σε μια δασωμένη περιοχή με χωριά φτιαγμένα από σχιστόλιθο, που ξαναβρίσκουν ζωή ως τουριστικοί προορισμοί. Σ’ ένα απ’ αυτά, την Penacova, χορέψαμε αλά πορτογαλικά μαζί με τους εταίρους μας από την οργάνωση Arte – Via (Τέχνη – Ζωή) αλλά και μέλη συλλόγων παραδοσιακής μουσικής. Ιδιαίτερα ικανοποιητική ήταν η επίσκεψη στο Μουσείο αντικειμένων αλευροποιίας του Vitorino Nemesio, σε έναν υπέροχο λόφο με βλάστηση από χαμηλούς θάμνους και θαυμάσια θέα, γεμάτο από ανεμόμυλους, αιώνια σύμβολα και φορείς της αιολικής ενέργειας, ενεργειακής βάσης για το αλεύρι επί χιλιετίες και μεγάλης (με σύγχρονη μορφή) ελπίδας μας για ένα βιώσιμο μέλλον. Είχαμε τη χαρά να δούμε έναν από τους δεκάδες ανεμόμυλους του λόφου, να παράγει αλεύρι από τον καρπό – χρυσάφι, το καλαμπόκι.
Επανέρχομαι στο θέμα της βλάστησης του λόφου, γιατί πρόκειται για μια από τις λίγες περιοχές στο Βορρά της Πορτογαλίας που έχει άθικτη αυτόχθονα βλάστηση και δεν έχει υποστεί την οικολογική υποβάθμιση που έφερε η άφρων εισαγωγή του ευκαλύπτου και της ακακίας, των οποίων πλέον η εξάπλωση εις βάρος των αυτοχθόνων ειδών, και σε συντριπτικό μάλιστα βαθμό, είναι πλέον πολύ δύσκολο να ανακοπεί. Να σημειώσουμε ακόμη την επίσκεψή μας στο Lorvao, όπου φτιάξαμε με τα χέρια μας ζυμωτό ψωμί, το οποίο και ψήσαμε σε παραδοσιακό πρώην μοναστηριακό ξυλόφουρνο ηλικίας 600 ετών, σε μια θαυμάσια βιολογική φάρμα καθώς και την επίσκεψή μας στο περίφημο – από τα 3-4 αρχαιότερα της Ευρώπης – πανεπιστήμιο της Κόιμπρα, κόσμημα του οποίου είναι η μνημειώδης χρυσοποίκιλτη βιβλιοθήκη του, μνημείο του πλούτου που σώρευσε η πορτογαλική αυτοκρατορία την εποχή του αποικισμού της Ν. Αμερικής.
Γαλικία – η κελτική περιοχή της Ισπανίας
Ξεκινώντας από την πόλη του Betanzos, ένα από τα λιμάνια της Γαλικίας στον Ατλαντικό, περιφέρειας της Ισπανίας με κατοίκους κέλτικης καταγωγής, γνωρίσαμε το Lugo, πόλη 90.000 με το ιστορικό της κέντρο να περιβάλλεται από το μοναδικό, πλήρως διατηρημένο, ρωμαϊκό τείχος, μήκους χιλιομέτρων, πάνω στο οποίο περπατήσαμε.
Πραγματικά αξέχαστη ήταν η θέα προς τον Ατλαντικό από τους λόφους πάνω από τη μεγαλύτερη πόλη της Γαλικίας τη La Corunia, στην άκρη του μεγάλου λιμανιού της οποίας δεσπόζει ο ρωμαϊκός φάρος του Ηρακλή, έμβλημα της πόλης και σε συνεχή λειτουργία επί δύο χιλιάδες χρόνια.
Αποκορύφωμα όμως του ταξιδιού στην Ισπανία ήταν η επίσκεψή μας στη φυλακή του Texeiro, καθηγητές του σχολείου της οποίας ήταν οι εταίροι μας στο πρόγραμμα.
Η φυλακή αυτή, με σημαντική συμβολή και του σχολείου της και των αφοσιωμένων στο καθήκον τους εκπαιδευτικών του, γίνεται όλο και περισσότερο ανθρώπινη με την ένταξη του μεγαλύτερου – και συνεχώς αυξανόμενου – ποσοστού κρατουμένων σε προγράμματα εργασίας και χειροτεχνικών δραστηριοτήτων. Η συνάντηση των μελών του προγράμματος με τους φυλακισμένους, προερχόμενους από χώρες τόσο μακρινές όσο η Βραζιλία με την Ουκρανία, οι οποίοι χάρηκαν ιδιαίτερα την έκθεση διατροφικών προϊόντων από τις εννιά χώρες, που διοργανώθηκε στο κλειστό γυμναστήριο της φυλακής. Αξέχαστη ανταπόδοση εκ μέρους τους ήταν η γιορτή που διοργάνωσαν ξετυλίγοντας απίστευτα ταλέντα κωμικών, τραγουδιστών και χορευτών, και για την οποία γράφτηκε τραγούδι το “eat in Europe”. Ήταν μια έμπρακτη απόδειξη της αξίας της παροχής μόρφωσης και δραστηριοτήτων μέσα σε ένα χώρο θλίψης, όπως μια φυλακή.
Σίγουρα με το τέλος των δύο προγραμμάτων είμαστε πλουσιότεροι σε ιδέες, γνώσεις, ανθρώπινες σχέσεις, κατανόηση της βαθύτερης ενότητας της ευρωπαϊκής διατροφικής κουλτούρας που αντλεί δύναμη από την ποικιλότητά της.
Γιώργος Κανέλλης