Οι περισσότεροι έχουμε την εντύπωση ότι οι παραλίες της Ζακύνθου, του Κυπαρισσιακού κόλπου αλλά και της Κρήτης φιλοξενούν κάθε καλοκαίρι φωλιές της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Μια νέα περιοχή έρχεται πλέον να ενταχθεί και επισήμως ως περιοχή ωοτοκίας.

Ούτε μια, ούτε δυο, ούτε τρείς αλλά σαράντα πέντε, ναι μάλιστα σαράντα πέντε (45) φωλιές θαλάσσιας χελώνας καταγράφηκαν στις αμμώδεις παραλίες του Εθνικού Πάρκου Κοτυχίου-Στροφυλιάς! Ένας αριθμός που χαροποιεί ιδιαίτερα την επιστημονική κοινότητα στην προσπάθεια που έλαβε χώρα τη φετινή καλοκαιρινή αναπαραγωγική περίοδο στη θεσμοθετημένη προστατευόμενη περιοχή. 

Από τις Αλυκές Λεχαινών μέχρι την παραλία της Καλόγριας και σε καθημερινή πεζή παρακολούθηση εντοπίστηκαν, καταγράφηκαν, σημάνθηκαν, χαρτογραφήθηκαν και προστατεύθηκαν φωλιές του απειλούμενου είδους.

Το πρόγραμμα που ολοκληρώνεται τις προσεχείς ημέρες πραγματοποιείται για πρώτη φορά από την ίδρυση και λειτουργία του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου Στροφυλιάς φέροντας τον τίτλο του υποέργου 12 «Εντοπισμός & χαρτογράφηση φωλαιοποίησης θαλάσσιων χελωνών caretta caretta». Χρηματοδοτήθηκε από το Πράσινο Ταμείο του Υπουργείου Περιβάλλοντος προς στήριξη φορέων των προστατευόμενων περιοχών 2014.

Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Μάρτιο με την περιβαλλοντική ενημέρωση, αγωγή και εκπαίδευση σε σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εντός του Εθνικού Πάρκο με διαδραστικές παρουσιάσεις και ειδική αναφορά στη θαλάσσια χελώνα καρέττα, γνωρίζοντας καλύτερα οι μαθητές το απειλούμενο είδος και κατανοώντας τη σπουδαιότητα της προστατευόμενης περιοχής. 

Από τέλη Μαΐου ξεκίνησε επισήμως η καθημερινή πεζή περιπολία από τις Αλυκές Λεχαινών-Αρετή-Κοτύχι-Μπρινιάς-Φάλαρη-Κουνουπελάκι-Κουνουπέλι-Κέντρος Καλόγρια. Η αναζήτηση φωλιών πραγματοποιείται με τον εντοπισμό χαρακτηριστικών χναριών-ιχνών στην άμμο από την έξοδο της θηλυκής χελώνα όπου με ιδιαίτερη προσοχή, με απαλές και χειρονακτικές κινήσεις σκάβουμε προς αναζήτηση των αυγών που είναι πιθανόν να εναπόθεσε. Αν εντοπιστούν τα αυγά καταγράφεται στο πρωτόκολλο όλα τα δεδομένα και η φωλιά προστατεύεται, χαρτογραφείται ενώ ειδική σήμανση με ταμπελίτσα τοποθετείται προς ενημέρωση των λουόμενων για προστασία. 

Δυστυχώς όμως και σε απόσταση αναπνοής τροχοφόρα οχήματα μεγάλου κυβισμού κινούνταν ανεξέλεγκτα εντός των παραλιών με κίνδυνο την καταστροφής τους. Σε πολλά άλλα σημεία της παραλίας καταγράφηκαν ροδιές οχημάτων που αλλοίωναν τα ίχνη-χνάρια.  Άμεσα τοποθετήθηκαν ειδικές πινακίδες σήμανσης προς απαγόρευση της διέλευσης τροχοφόρων οχημάτων με θετικά αποτελέσματα. Το ποσοστό της μείωσης της κίνησης οχημάτων σε ορισμένες ζώνες έφτασε και το 95%. Σε άλλες παραλιακές ζώνες τοποθετήθηκαν κορδέλες σήμανσης, όπου δυστυχώς μετά από 2-3 ημέρες είχαν εξαφανιστεί-ξηλωθεί. 

Παράλληλα  πραγματοποιήθηκε  καταγραφή τραυματισμένων και νεκρών εκθαλασσωμένων χελωνών. Δυστυχώς πάνω από σαράντα νεκρές καρέττα – καρέττα έχουν καταγραφεί, ορισμένες από τις οποίες βρέθηκαν σε αποσύνθεση, άλλες ήταν χτυπημένες με εμφανή τραύματα (καβούκι, κεφάλι), ενώ κάποιες βρέθηκαν δίχως τραύματα, ώστε να μην μπορούμε να συμπεράνουμε τα αίτια θανάτου. Δύο από αυτές ήταν πρασινοχελώνες (Chelonia mydas), ενώ οι τραυματισμένες που βρέθηκαν στάλθηκαν στο Κέντρο Περίθαλψης και Διάσωσης στη Γλυφάδα Αττικής για τη γρήγορη ανάρρωσή τους. Μάλιστα συμβάλαμε αποφασιστικά στην άμεση μεταφορά τραυματισμένων στην πλαζ ΕΟΤ στην Αγυιά Πάτρας και στην Μπούκα Αμφιλοχίας.

Για την ενημέρωση των πολιτών της ευρύτερης περιοχής του Εθνικού Πάρκου πραγματοποιήθηκαν ενημερωτικές περιβαλλοντικές εκδηλώσεις στην Πάτρα και στα γραφεία της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας, στην Αρετή Ηλείας, στη Μανωλάδα, στη Βάρδα συνδυάζοντας την ενημέρωση του προγράμματος με τη λαϊκή τέχνη, όπου ο καραγκιοζοπαίχτης Χρήστος Πατρινός παρουσίασε μια νέα ξεκαρδιστική κωμωδία, προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις του προγράμματος, με τίτλο «Ο Καραγκιόζης εθελοντής στο Εθνικό Πάρκο Κοτυχίου Στροφυλιάς» χαρίζοντας γέλιο, κέφι και χαρά από το πρώτο μέχρι και το τελευταίο λεπτό της παράστασης. Οι περιβαλλοντικές δράσεις συνεχίζονται…

 

Προς το μεγάλο θαλάσσιο ταξίδι

Οι χελώνες ωοτοκούν από 1 μέχρι και 4 φορές το ίδιο καλοκαίρι εναποθέτοντας στη φωλιά τους 70-120 αυγά. Στο Εθνικό Πάρκο καταγράφηκε φωλιά με 131, αυγά ενώ η μικρότερη απαριθμούσε μόλις 44. Ο αυγοθάλαμος (σχήματος μπουκαλιού) σύμφωνα με την χαρτογράφηση είχε απόσταση από την ακτογραμμή 3 μέτρα, ενώ η πιο μακρινή απόσταση έφτανε τα 27 μέτρα.

Το αυγό μοιάζει σαν ένα μπαλάκι του πινγκ-πονγκ. Το κέλυφος έχει λευκό χρώμα και είναι πολύ μαλακό. Η επώαση διαρκεί περίπου 6-8 εβδομάδες και το φύλο των νεοσσών καθορίζεται από την θερμοκρασία επώασης. 

Όταν πραγματοποιείται η εκκόλαψη, τα χελωνάκια δεν εγκαταλείπουν αμέσως τη φωλιά, αλλά παραμένουν εντός του αυγοθαλάμου μέχρι να συμπληρώσουν ορισμένες οργανικές τελειοποιήσεις. Μετά από 3-4 ημέρες και όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή και με την πτώση της θερμοκρασίας της άμμου κατά τη νύχτα  ξεκινάει η αναρρίχηση προς την επιφάνεια και η φωλιά εκκενώνεται ομαδικά. Κατευθύνονται γρήγορα με μοναδικό προορισμό τη θάλασσα. Καθοδηγούνται από τον φωτεινό ορίζοντα που αντανακλάται στην επιφάνεια του νερού. Το χελωνάκι καταγράφει στο μυαλό του τα χαρακτηριστικά της παραλίας, έτσι ώστε μετά από χρόνια να μπορέσει πάλι να επιστρέψει στην ίδια παραλία για να γεννήσει και αυτό.  Φτάνοντας στο νερό κολυμπούν με επιμονή προς τα ανοιχτά και το μεγάλο θαλάσσιο ταξίδι τους μόλις ξεκίνησε!

Από τις πρώτες στιγμές της ζωής, από την αναρρίχηση στην επιφάνεια της άμμου και μέχρι τη θάλασσα αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους. Προς την Οδύσσειά τους γίνονται εύκολα λεία θηρευτών όπως αλεπούδες, κουνάβια, κορμοράνοι, γλάροι και νεροπούλια. 

Τα χελωνάκια που έχουν μήκος περίπου 5 εκατοστά και ζυγίζουν περίπου 16 γραμμάρια έχουν σκούρο γκρι σταχτί χρώμα και μαλακό κέλυφος. 

Η φετινή εντατική έρευνα, τα αμέτρητα χιλιόμετρα σάρωσης της ακτογραμμής με τα μέχρι στιγμής θετικά αποτελέσματα έχουν προκαλέσει πανελλήνιο ενδιαφέρον αναδεικνύοντας το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου Στροφυλιάς ως μια νέα περιοχή ωοτοκίας.  Τα τελικά αποτελέσματα του έργου θα παρουσιαστούν το Δεκέμβρη στην Πάτρα.

 

 

Διονύσης Μαμάσης, info@mamasis.gr

Περιβαλλοντολόγος-Χαρτογράφος M.Sc.

Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου «Εντοπισμός & Χαρτογράφηση Φωλαιοποίησης

Θαλάσσιων Χελωνών Caretta caretta στο Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς»