του Γιώργου Κανέλλη*

Η καλοκαιρινή πρόσκληση της «Πελοποννήσου» για ένα κείμενο συνολικής παρουσίασης του Εθνικού Πάρκου Κοτυχίου, Στροφιλιάς και Κυπαρισσιακού Κόλπου, απέφερε το παρακάτω κείμενο, το οποίο και δημοσιεύτηκε σε ειδικό ένθετο αφιέρωμα της εφημερίδας της Πάτρας την Κυριακή 18 Ιουλίου.

Κρίνουμε χρήσιμο να το αναδημοσιεύσουμε και στην «εν αιθρία».

Η πρώτη λέξη που έρχεται στο μυαλό ενός που θέλει να μιλήσει για την περιοχή της Στροφιλιάς και του Κοτυχίου, είναι «μοναδικότητα». Πράγματι το Εθνικό Πάρκο των υγροτόπων Κοτυχίου, Στροφιλιάς και Κυπαρισσιακού Κόλπου είναι μοναδικό ως προς την ποικιλότητα όχι μόνο των μορφών ζωής που φιλοξενεί, αλλά και των οικοτύπων που περιλαμβάνει: σε μια σχετικά στενή λωρίδα παραλιακής πεδινής γης συνυπάρχουν δάση κουκουναριάς και βελανιδιάς με υγρολίβαδα, λιμνοθάλασσες, υδατορεύματα, πλατιές αμμώδεις παραλίες, μια αλυκή, αρχαιολογικοί χώροι, αλλά και ένα χαμηλό μεν, κανονικό όμως βουνό!

Δύσκολα τα βρίσκει κανείς όλ’ αυτά μαζί κι αυτό πολλαπλασιάζει την ευθύνη αρχών και πολιτών να τα διαφυλάξουμε από ένα πλήθος κινδύνων που τα απειλούν. Διότι κίνδυνοι δεν έπαψαν να υπάρχουν και πλήγματα να καταφέρονται, παρά το υψηλού επιπέδου καθεστώς προστασίας, μια και δεν πρόκειται μόνο για Εθνικό Πάρκο, αλλά και για μια από τις 11 υγροτοπικές περιοχές RAMSAR της χώρας, διεθνούς σημασίας.

Αξίες για άγρια ζωή και ανθρώπους

Για τη σημασία του όλου αυτού πλέγματος βιοτόπων για τη διατήρηση της άγριας ζωής, πράγμα που αποτελεί υποχρέωση και έναντι του Συντάγματος όσο και έναντι της ευρωπαϊκής και διεθνούς νομοθεσίας (συνθήκη Ramsar), αρκεί να αναφέρουμε ότι στα 24 είδη οικοτύπων του Πάρκου έχουν παρατηρηθεί 261 από τα 442 πτηνά που παρατηρούνται στη χώρα μας, περιλαμβανομένων και 40 που ανήκουν στα απειλούμενα είδη (κόκκινο βιβλίο), 8 είδη αμφιβίων, 23 θηλαστικών περιλαμβανομένης της βίδρας και του τσακαλιού.

Πρέπει να πούμε εδώ ότι δίνουμε μεν έμφαση στη διαφύλαξη των αξιών του ξεχωριστού, όπως είπαμε, Εθνικού μας Πάρκου, λόγω του μεγάλου αριθμού των απειλών και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει, όμως κάθε άλλο παρά γκρίζα είναι η εικόνα που θέλουμε να δώσουμε: μπορούμε και πρέπει να το χαιρόμαστε με όλους τους τρόπους που δεν το βλάπτουν, όπως κολυμπώντας στις εξαιρετικές του παραλίες το καλοκαίρι, περπατώντας στα δασικά μονοπάτια του, παρατηρώντας την ορνιθοπανίδα του, επισκεπτόμενοι τους αρχαιολογικούς του χώρους. Διότι πράγματι οφείλουμε μεν να το μοιραστούμε με την άγρια ζωή, αλλά δεν είναι μικρό και το δικό μας μερίδιο!

Πιο αναλυτικά οι κυριότεροι βιότοποι του Εθνικού πάρκου είναι:

-Το Δημόσιο Δάσος της Στροφιλιάς (22.000 στρέμματα) με κύρια είδη την κουκουναριά και τη βελανιδιά, που διακατέχεται από τις Ιερές Μονές, Μεγάλου Σπηλαίου, το τμήμα που βρίσκεται στο νομό Αχαΐας και Μονή Ταξιαρχών Αιγιαλείας, το τμήμα που βρίσκεται στο νομό Ηλείας.

-Οι λιμνοθάλασσες  Κοτυχίου, Προκόπου, Καλογριάς, το έλος της Λάμιας, η Αλυκή Λεχαινών.

-Τα Μαύρα Βουνά, τα οποία είναι ιδιωτική δασική έκταση αναγνωρισμένη στην ολότητα των κατοίκων (εξ αδιαιρέτου) της τέως Κοινότητος Αράξου Αχαΐας, εμβαδού 11400 στρεμμάτων, με απόφαση του Υπουργού Γεωργίας αριθ.102571/838/141-07-1949. Σε μέρος αυτών λειτουργεί λατομική ζώνη.

-Ο μικρός ποταμός Λάρισος και ο υδραύλακας Κέντρος, που διασχίζει το δάσος.

Το σύνολο των παραπάνω εκτάσεων, με την αριθ.12365/2009 Κ.Υ.Α. χαρακτηρίστηκε Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφιλιάς, έπειτα από σχετική Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη. Η απόφαση αυτή ακυρώθηκε με την αριθ. 1671/2016 απόφαση του Σ.τ.Ε. επειδή έπρεπε να εκδοθεί Π.Δ. σύμφωνα με τον Νόμο 1650/1986. Το Προεδρικό Διάταγμα εκκρεμεί και είναι ευθύνη της κυβέρνησης να μη χαθεί καθόλου χρόνος μετά την ολοκλήρωση των εκπονούμενων νέων Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών για την έκδοσή του.

Με την αναμόρφωση των ορίων των προστατευομένων περιοχών προστέθηκε στην ευθύνη του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου και η μακρά επιμήκης παραλία και παραλιακή ζώνη του Κυπαρισσιακού Κόλπου, που περιλαμβάνει και την Λίμνη του Καϊάφα, στην Ηλεία, για την  οποία ισχύει ειδικό Προεδρικό Διάταγμα που ορίζει τις επιτρεπόμενες χρήσεις.

Τα προβλήματα

Άγνοια, απληστία, παρανομία, αυθαιρεσίες έχουν προκαλέσει ένα πλήθος προβλημάτων και ενεργών απειλών κατά της ακεραιότητας του Εθνικού Πάρκου, της χλωρίδας του, της ενότητας των οικοτύπων του και της άγριας ζωής που φιλοξενεί.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα του Εθνικού Πάρκου είναι η συνεχιζόμενη εκκρεμότητα της καταπατημένης, σταδιακά από την Κατοχή ως και τη δεκαετία του ’90 περιοχή των Σαμαρέικων. Πρόκειται για μια εκχερσωμένη και καταπατημένη έκταση 803 στρεμμάτων, που έχει κηρυχθεί αναδασωτέα με δύο (2) αποφάσεις των Αρμοδίων Οργάνων Περιφέρειας Δ. Ελλάδος και Αποκεντρωμένης ΔΕΠΙΝ, που ισχύουν, αλλά δεν έχουν εφαρμοστεί. Στις εκτάσεις αυτές, έχουν ανεγερθεί και δέκα αυθαίρετες οικοδομές των καταπατητών, που απογράφονται από το έτος 1980, από την Κοινότητα Μανωλάδας Ηλείας, οι οποίες έχουν, σχεδόν όλες τελεσίδικα κριθεί από τα Διοικητικά Δικαστήρια ως αυθαίρετες.

Ένας μακροχρόνιος δικαστικός και διοικητικός αγώνας δεκαετιών της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας έχει οδηγήσει στην αναχαίτιση των καταπατήσεων και της ανέγερσης νέων αυθαιρέτων, αλλά όχι και στην εφαρμογή των αποφάσεων αναδάσωσης. Κατά την προσωπική γνώμη του γράφοντος η εφαρμογή των αποφάσεων αναδάσωσης είναι αναγκαία, για να αποκατασταθεί η ενότητα του οικοσυστήματος, δεν αρκούν όμως προς τούτο μέτρα επιβολής, αλλά απαιτείται και αποκατάσταση εκείνων εκ των παρανόμων κατόχων που είναι επαγγελματίες αγρότες σε δημόσιας ιδιοκτησίας αγροτική γη.

Στη δασική έκταση των Μαύρων βουνών (εμβαδού 11400 στρεμμάτων) έχουν παράνομα σε πολλά σημεία επιχειρηθεί κατατμήσεις και έχουν πωληθεί σε εταιρείες και ιδιώτες, οι οποίοι πιέζουν να αποχαρακτηριστούν από δασικές, χωρίς μέχρι στιγμής να τα καταφέρνουν, έπειτα από ενέργειες του Δασαρχείου Πατρών και δικαστικές επιτυχίες της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας. Επίσης στα Μαύρα Βουνά λειτουργεί ακόμη με παρατάσεις (η τελευταία το 2014, 6ετής!) από το 2011, που όφειλε να έχει κλείσει η λατομική Ζώνη Αράξου, ενώ επιχειρείται παράτασή της και μέχρι το 2023. Σήμερα επίσημη έγγραφη παράταση δεν υπάρχει, αλλά τα λατομεία συνεχίζουν να εξορύσσουν. Η κατάσταση αυτή αποτελεί γελοιοποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Βαριά βλαπτικές επεμβάσεις (κλείσιμο της εξόδου στη θάλασσα, τοποθέτηση διχτυών, που θανατώνουν πολλά υδρόβια πουλιά, αμφίβια, ερπετά, βίδρες) στον μεγάλης παροχής και κρίσιμης σημασίας υδραύλακα Κέντρο για ελάχιστο αλιευτικό όφελος, αναμένεται να παύσουν μετά την αφαίρεσή του από τον παραχωρούμενο ενοικιαστή του ιχθυοτροφείου του Πρόκοπου, μετά από τεκμηριωμένες ενέργειες της περιφερειακής παράταξης «Οικολογική Δυτική Ελλάδα».

Επιμένουσα λαθροθηρία κάποιων (όχι πολλών) με περίσσιο θράσος, αυτοσχέδιοι όσο και καταστροφικοί αγώνες μοτοκρός στις αμμοθίνες του Γιαννισκαρίου, αβάσιμοι σχεδιασμοί για τοποθέτηση Αιολικών Μονάδων στα Μαύρα Βουνά, ενώ είναι περιοχή αποκλεισμού ως ζώνη Ειδικής Προστασίας πτηνών εντός περιοχής Ramsar, βάρβαρη ισοπέδωση αμμοθινικών εκτάσεων από ιδιοκτήτες καντινών, διάσπαρτες αποθέσεις απορριμμάτων σε χωματόδρομους της Λάμιας συμπληρώνουν τον κατάλογο των πιέσεων και απειλών εις βάρος της άγριας ζωής και των οικοτύπων του Εθνικού Πάρκου.

Να προσθέσουμε και την εγκατάσταση φωτισμού γύρω από το Τείχος Δυμαίων εκ μέρους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, χωρίς προεκτίμηση των σοβαρών επιπτώσεων που έχει στην εντομοπανίδα και την ορνιθοπανίδα της περιοχής αυτής, που ανήκει στην Α΄ ζώνη υψηλής προστασίας. Ελπίζουμε οι σχετικές αναφορές της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας να καταλήξουν σε δραστική μείωση της έντασης του φωτισμού, ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις.

Η δική μας στάση

Να τα βάψουμε λοιπόν μαύρα; Δεν εισηγούμαστε κάτι τέτοιο.

Πρώτον, γιατί μια τέτοια στάση οδηγεί στην παραίτηση. Δεύτερον, γιατί ήδη υπάρχουν σημαντικές επιτυχίες όσον αφορά και στη διαφύλαξη των ευαίσθητων στοιχείων του Πάρκου και την αναχαίτιση συμφερόντων, που θέλουν να το σαλαμοποιήσουν ποικιλοτρόπως, και τον περιορισμό της λαθροθηρίας.

Αξίζει να δούμε το ποτήρι μισογεμάτο. Το Πάρκο μας μπορεί να μας δώσει ακόμη περισσότερα στους τομείς της αναψυχής και του οικοτουρισμού, με μόνο όρο να σεβόμαστε τους …μόνιμους κατοίκους του, τα είδη του ζουν εκεί.  Συνεισφέρει ήδη στην εικόνα της Περιφέρειάς μας διεθνώς.

Μας κάνει περήφανους γιατί υπάρχει, ανθεί και σε πείσμα των προβλημάτων παραμένει όμορφο και πολύτιμο.

 

*Μέλος της ΟΙΚΙΠΑ, πρώην περιφερειακός σύμβουλος