ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΤΙΝΕΡΟ» ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ

Ημερίδα για τις επιπτώσεις του προγράμματος «Antinero» στα δασικά οικοσυστήματα διοργάνωσε το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, στις 7 Οκτωβρίου, στην Αθήνα. Κατά τη διάρκεια της ημερίδας έγινε μεταξύ άλλων και εκτενής αναφορά στις καταγγελίες της ΟΙΚΙΠΑ για την καταστροφική επέμβαση του προγράμματος στα δάση Καϊάφα και νότιας Στροφιλιάς στην Ηλεία.

«Οι “καθαρισμοί” δασικών οικοσυστημάτων και η διάνοιξη μεικτών αντιπυρικών ζωνών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος Antinero, το οποίο έχει διακηρυγμένο στόχο την προστασία από τις πυρκαγιές, μειώνουν την ανθεκτικότητα των δασών απέναντι στην κλιματική κρίση. Επίσης υλοποιούνται χωρίς επιστημονικό σχεδιασμό, χωρίς να έχει προηγηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, με ad hoc αναθέσεις, τη στιγμή που ο ρόλος της δασικής υπηρεσίας στον σχεδιασμό συρρικνώνεται ολοένα και περισσότερο».

Τα παραπάνω επισήμανε, μεταξύ άλλων, η πρόεδρος του Επιμελητηρίου και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ. Μαρία Καραμανώφ.

Πολλά τα κομβικά ερωτήματα στην ημερίδα:

• Με ποιο νομικό πλαίσιο διεξάγεται η σχεδίαση και ανάθεση των σχετικών έργων;
• Με ποια διαδικασία διαπιστώνεται η συμφωνία τους με τις αρχές της δασικής οικολογίας και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επεμβάσεων στα δασικά οικοσυστήματα και στην υπόροφο βλάστηση των δασών της χώρας;
• Με ποια κριτήρια μεταφέρθηκε στο πρόγραμμα Antinero το σύνολο σχεδόν των πιστώσεων του κρατικού προϋπολογισμού, που είχαν διατεθεί για το εθνικό σχέδιο αναδασώσεων, το οποίο έτσι ματαιώθηκε;
• Και, τέλος, πώς εντάσσονται τα έργα αυτά στον συνολικό σχεδιασμό δασικής πυροπροστασίας που ισχύει σήμερα στη χώρα;

Οι απλές δασοτεχνικές μελέτες, βάσει των οποίων υλοποιούνται σήμερα τα έργα του προγράμματος Antinero, δεν αρκούν, τόνισε η κ^α. Σοφία Παυλάκη, δικηγόρος παρ’ ΑΠ, MΔΕ Δασική & Περιβαλλοντική πολιτική, υπ. Δρ. Παν/μίου Αιγαίου, μέλος Επιστημονικού Συμβουλίου Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητoς, και επισήμανε ότι «δεν αποκλείεται η στοιχειοθέτηση ακόμα και πολιτικής, πειθαρχικής και ποινικής ευθύνης των αρμοδίων οργάνων της διοίκησης για παραβάσεις που αφορούν τη μη τήρηση ή την πλημμελή τήρηση της νομοθεσίας».

«Βίαιη και αυθαίρετη επέμβαση»

Για «απογοητευτικά» στις περισσότερες των περιπτώσεων αποτελέσματα από την υλοποίηση του Antinero μίλησε ο δρ. Γεώργιος Καρέτσος, δασολόγος, τ. ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ). «Ελάχιστες θετικές επεμβάσεις εκφράζουν τις αποκλίσεις από τον κανόνα της βίαιης και αυθαίρετης επέμβασης», σημείωσε. Επεμβάσεις σαν αυτές που κατά κανόνα πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Antinero «δεν αποτελούν συνήθη δασική πρακτική και εγείρουν ερωτήματα νομιμότητας. Εφόσον, επιπλέον, δεν υπάρχουν διαχειριστικές μελέτες, ποιον στόχο εξυπηρετούν οι καθαρισμοί αυτού του τύπου;».

Καθώς τέτοιες δυναμικές επεμβάσεις «ξεφεύγουν από κάθε επιστημονικό σχεδιασμό», μπορεί να δημιουργήσουν πλείστα προβλήματα. Μεταξύ άλλων, τα αποκαλυμμένα εδάφη «θα καθίστανται περισσότερο ξηροθερμικά και περισσότερο ευδιάβρωτα». Επισήμανε ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, εκτός από τη βλάστηση, και οι άλλες μορφές ζωής που συναποτελούν τη δασοβιοκοινότητα. «Τα δάση δεν είναι κήπος και τίποτε σ’ αυτά δεν αποτελεί ζιζάνιο για να αφαιρεθεί».

Τέλος, καθώς δεν υπάρχει εμπειρία στη διαχείριση τέτοιων δασών, ο δρ. Καρέτσος πρότεινε τη διεξαγωγή διεθνούς συνεδρίου με συμμετοχή όλων των μεσογειακών χωρών, «όπου θα αναπτυχθούν επιστημονικές απόψεις σύγχρονης διαχείρισης και καλές πρακτικές εφικτές στην εφαρμογή και στην ιδιομορφία που παρουσιάζει η χώρα μας και το μέτρο να αποσυρθεί προς το παρόν. Η σπουδή της εφαρμογής γεννά πλήθος άλλων ερωτηματικών εκτός της προχειρότητας».

«Συζητάμε αν το βασικό πρόγραμμα προστασίας των δασών καταστρέφει τα δάση!»

Στην έκπληξή της για το μέγεθος του προβλήματος, που της αποκαλύφθηκε μέσα από την έρευνα, αναφέρθηκε η δημοσιογράφος της Popaganda και των Reporters United Δέσποινα Παπαγεωργίου. Θεωρεί αξιοσημείωτο πώς συνέκλιναν οι μαρτυρίες στο ότι οι επεμβάσεις Antinero δημιουργούν «αισθητικές παρωδίες». «Γιατί αισθητική και πολιτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η φύση ορίζει την αισθητική, είναι η ίδια αισθητική. Τα γεννήματά της δεν μπορούν ποτέ να είναι ακαλαίσθητα – παρά μόνο ως σπάνιες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Η ασχήμια, η δυσαρμονία, είναι κυρίως ανθρώπινο δημιούργημα. Και η πολιτική που δεν σέβεται τη φύση δεν μπορεί παρά να είναι ακαλαίσθητη».

Τόνισε ότι το ΥΠΕΝ δεν έχει απαντήσει μέχρι σήμερα στα δημοσιογραφικά ερωτήματα που εστάλησαν. Κατέληξε πως «ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα της κλιματικής αλλαγής, στον Μεσογειακό Νότο, είμαστε εμείς σήμερα εδώ και αναγκαζόμαστε να συζητάμε, τι; Αν το βασικό πρόγραμμα της χώρας για την προστασία του δάσους καταστρέφει τελικά το ίδιο το δάσος! Θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν βαθιά λυπηρό. Χωρίς επιστημονικές προδιαγραφές, χωρίς περιβαλλοντικό προέλεγχο, το Antinero, και κάθε Antinero, μετατρέπεται σε ικανή συνθήκη οικολογικής υποβάθμισης των δασών».  

ΟΙ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

Τον ασκό του Αιόλου για το Antinero φαίνεται πάντως πως άνοιξε η πραγματοποίηση της Ημερίδας του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας. Πλέον καταφθάνουν η μία μετά την άλλη μαρτυρίες από κάθε γωνιά της Ελλάδας, κι ανοίγουν στόματα δασικών υπαλλήλων και πολιτών. Μια δημόσια συζήτηση που έπρεπε να είχε ξεκινήσει από καιρό, είναι πλέον γεγονός.

Χαρακτηριστική η καταγγελία της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας «Εν Αιθρία», η οποία έστειλε στο Επιμελητήριο έγγραφο, επίσημα κοινοποιημένο και στο ΥΠΕΝ, συνοδευόμενο από φωτογραφίες, με θέμα «Η εσφαλμένη εφαρμογή του προγράμματος Antinero έχει βαριά επίπτωση στη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος». Στην επιστολή γίνεται λόγος για πλήρη άγνοια της σημασίας του δασικού υπορόφου και των επιπτώσεων της συλλήβδην αφαίρεσής του σε χλωρίδα και πανίδα κατά το Antinero, όπως αυτό εφαρμόστηκε στα δάση Καϊάφα και νότιας Στροφιλιάς στην Ηλεία. Εκφράζεται δε η απαισιόδοξη πρόβλεψη για την επιβίωση του σπάνιου χαμαιλέοντα της Πελοποννήσου ως μία από τις επιπτώσεις, ενώ γίνεται λόγος για «εκατόμβες της πανίδας».

Μάλιστα, η κ. Παυλάκη επισήμανε στην Ημερίδα ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι αυστηρά προστατευόμενη περιοχή Natura, η οποία είχε καταστραφεί στις πυρκαγιές του 2007. Γι’ αυτήν μάλιστα το ΣτΕ έχει δεχτεί με την ad hoc απόφασή του 1984/2017, ότι «απαγορεύονται επεμβάσεις στο οικοσύστημά του με ερπυστριοφόρα και άλλα βαρέα οχήματα, η δε απομάκρυνση της βιομάζας, η οποία αποτελεί συχνά μια αναγκαιότητα στο πλαίσιο αποκατάστασης περιοχών που επλήγησαν από δασικές πυρκαγιές, θα πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση και υπό το πρίσμα συνολικής οικολογικής διαχείρισης». Κατά το Antinero, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Εν Αιθρία», έγινε «εκτεταμένη αποψίλωση με βαρέα οχήματα, που εξαφάνισαν κάθε ίχνος δασικής βλάστησης», τόνισε.

Παρόμοιες μαρτυρίες ελήφθησαν από πολίτες για τον λόφο της Γορίτσας στον Βόλο, από μελισσοκόμους για τον Υμηττό (με χαρακτηριστικά που ταιριάζουν με το Antinero, χωρίς ωστόσο – όπως επισημαίνουν – να γνωρίζουν ποιος έδωσε εντολή για τέτοια ενέργεια). Ερωτήματα προς τους εισηγητές της Ημερίδας έστειλε η διαδικτυακή ομάδα Facebook προάσπισης δέντρων, αστικού και περιαστικού πρασίνου, «Το Κλαδί»: Μεταξύ άλλων, κάτοικος Λυκόβρυσης-Πεύκης ρωτούσε γιατί, κατά την εφαρμογή Antinero στην περιοχή τους, έκοψαν «ζωντανά» πεύκα με κάποια κλίση, ενώ έκοψαν και ζωντανό ξαπλωμένο πεύκο-μνημείο.

Ανάλογες μαρτυρίες κατατέθηκαν και κατά τη διάρκεια της συζήτησης που ακολούθησε τις εισηγήσεις, από κατοίκους διάφορων περιοχών, μεταξύ άλλων της Πεντέλης. 

«Επιστημονικά προβλήματα να μην αντιμετωπίζονται με πολιτικά κριτήρια»

Σήμερα οι επιλογές για τέτοια προγράμματα δεν μπορούν να γίνονται με πολιτικά κριτήρια, όπως παλιά, ζητήματα όπως αυτό της πυροπροστασίας είναι επιστημονικά προβλήματα, συνόψισε κλείνοντας η κ. Καραμανώφ.

«Δεν μπορεί ο αποφασίζων – η κυβέρνηση, ο υπουργός – να κάνει αυτό που νομίζει. Πρέπει να υιοθετήσει τα πορίσματα της επιστήμης», με την ενωσιακή νομοθεσία ειδικά να διασφαλίζει αυτό ακριβώς. «Το πρόγραμμα λοιπόν έχει υπερβεί όλα αυτά κι έχει καταφύγει στην εύκολη λύση της διάσπασης αυτών των έργων σε πολύ μικρά κομμάτια και της ανάθεσής τους κατά παράκαμψη των νομοθετικών υποχρεώσεων».

Κι έπειτα, η επιστήμη σήμερα έχει διαφορετικές θεωρήσεις, συχνά αντικρουόμενες. «Ποιος θα αποφασίσει αν θα υιοθετηθεί η μία ή η άλλη; Ο κάθε εργολάβος; Ο κάθε ανάδοχος;». Αυτά πρέπει να τα λύσει «ρητά, και όχι σιωπηρά» η αρμόδια διοίκηση. «Δεν είναι θέμα του υπουργού ή των συμβούλων του, αλλά μιας ολόκληρης υπηρεσίας η οποία όφειλε να υπάρχει και να είναι σωστά στελεχωμένη για να μπορεί να αποφανθεί».