Η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ «ΝΗΡΕΑ» ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Στο περιφερειακό συνέδριο που διοργάνωσε η «Πελοπόννησος», μεταξύ 9 και 11 Ιουνίου, με αντικείμενο την περιφερειακή ανάπτυξη (Regional Growth Conference), στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών υπήρξε και συμμετοχή του «ΝΗΡΕΑ», της Ένωσης για την Προστασία του Φυσικού και Πολιτιστικού Περιβάλλοντος Κορινθιακού – Πατραϊκού, στα πλαίσια του οποίου συμπράττουν περιβαλλοντικές και πολιτιστικές οργανώσεις από την Αχαΐα και την Κορινθία. Μεταξύ αυτών και  η Οικολογική Κίνηση Πάτρας, ο εκπρόσωπος της οποίας στον «ΝΗΡΕΑ» Γιώργος Κανέλλης πήρε μέρος με εισήγηση σε πάνελ δημόσιας συζήτησης με θέμα «Θαλάσσιο περιβάλλον και επιστήμη των πολιτών».

Στο πάνελ πήραν μέρος επίσης, με συντονιστή τον κοσμήτορα της Σχολής Θετικών Επιστημών Γιώργο Παπαθεοδώρου, ο αντιπρύτανης και καθηγητής Οικολογίας Παναγιώτης Δημόπουλος, η Δρ Αναστασία Μήλιου, επιστημονική διευθύντρια της οργάνωσης «Αρχιπέλαγος», ο πολιτικός μηχανικός Παναγιώτης Γεωργακόπουλος, εκπρόσωπος της οργάνωσης “SAVE COAST” και ο Γιάννης Φρέρης, διευθυντής δημοσίων σχέσεων της «ΓΕΦΥΡΑΣ».

Η συζήτηση είχε στόχο να αναδείξει την συμβολή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην συλλογή στοιχείων και την γενικότερη υποστήριξη επιστημονικών προσεγγίσεων και λύσεων σε ό,τι αφορά στο θαλάσσιο περιβάλλον και να αποτελέσει ευκαιρία για κοινές δράσεις γι’ αυτό στην ευρύτερη περιοχή γύρω από τη Γέφυρα Ρίου Αντιρρίου.

Παραθέτουμε παρακάτω την εισήγηση του εκπροσώπου του ΝΗΡΕΑ και της ΟΙΚΙΠΑ Γιώργου Κανέλλη, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάστηκαν συγκεκριμένες περιπτώσεις συμβολής των οργανώσεων των πολιτών και ειδικότερα της ΟΙΚΙΠΑ και του ΝΗΡΕΑ, στη συλλογή επιστημονικών στοιχείων ή την πίεση για την εφαρμογή λύσεων επιστημονικά βάσιμων στα προβλήματα του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Η συμβολή των ενεργών πολιτών στην Επιστήμη της προστασίας του περιβάλλοντος

Η οικολογική κοινωνική δράση αλλά και η πολιτική οικολογία έχουν σαφέστατα αφετηρία το έργο πρωτοπόρων επιστημόνων, που έγκαιρα διαπίστωσαν ότι η σχέση ανθρώπινης κοινωνίας και φυσικού περιβάλλοντος τείνει να οδηγηθεί σε ανισορροπίες και αμοιβαία καταστροφικές τάσεις, ως αποτέλεσμα ενός παραγωγικού προτύπου, που αγνόησε και αγνοεί τις αντοχές των οικοσυστημάτων και των φυσικών πόρων.

 Ασφαλώς, η Επιστήμη έχει το χώρο της, τον πανεπιστημιακό, τον ερευνητικό, τον μελετητικό, όπως και την ειδική μέθοδό της για την αναζήτηση γνώσης, που να μπορεί να χαρακτηριστεί «ασφαλής».

Όμως και οι ενεργοί πολίτες μέσα από την πολύμορφη εθελοντική ατομική και (ιδίως) συλλογική τους δράση για τα κοινά αγαθά αποδεικνύεται ότι συνεισφέρουν στην οικοδόμηση της «ασφαλούς γνώσης», ανατροφοδοτούν, θα λέγαμε, την περιβαλλοντική επιστήμη, που αποτέλεσε την αφετηρία της συλλογικής τους δράσης.

Το φαινόμενο έχει συχνή έκφραση στο χώρο του περιβαλλοντισμού, της ενεργού δηλαδή ανάληψης πρωτοβουλιών και αγώνων για την διάσωση απειλούμενων στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος και τη γενικότερη διάδοση ιδεών, όπως η ακεραιότητα της βιοποικιλότητας, η αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης, η κυκλική οικονομία, η «λιτή αφθονία».

 

Μορφές της συμβολής αυτής

Η συνεισφορά ενεργών πολιτών και περιβαλλοντικών οργανώσεων μπορεί να λάβει τις μορφές:

• Της συγκέντρωσης στοιχείων, έξω από τα συνήθη ερευνητικά κανάλια.
• Του εντοπισμού προβλημάτων που απαιτούν επιστημονική προσέγγιση πριν αντιμετωπιστούν.
• Της ανάδειξης επιστημονικών πλευρών κοινωνικών ή περιβαλλοντικών ζητημάτων που αποσιωπώνται, υποβαθμίζονται ή και αγνοούνται πλήρως.
• Της συνεισφοράς στην εφαρμογή επιστημονικά δοκιμασμένων λύσεων.

 

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις από την πείρα του ΝΗΡΕΑ και της ΟΙΚΙΠΑ

Καταστροφική επίπτωση είχε για τον Κόλπο της Αντίκυρας στον Β. Κορινθιακό η «Κόκκινη λάσπη», που απορριπτόταν εκεί επί δεκαετίες και έχει σκεπάσει το βυθό του. Ο μακρός αγώνας οργανώσεων του Κορινθιακού (ΑΛΚΥΩΝ, ΝΗΡΕΑΣ, ΟΙΚΙΠΑ, ΑΡΤΕΜΙΣ Αντίκυρας κλπ.) πίεσε αποτελεσματικά τη μεγάλη μεταλλευτική και μεταλλουργική εταιρία ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ, ώστε να οδηγηθεί στην ικανοποίηση του αιτήματος των περιβαλλοντικών οργανώσεων για την παύση της απόρριψης της «κόκκινης λάσπης» των μεταλλευτικών αποβλήτων στη θάλασσα. Προς τούτο η εταιρία ανέπτυξε δικού της σχεδιασμού φιλτρόπρεσσα συγκράτησης των αποβλήτων.

Ανάμεσα στο μεγάλο πλήθος των δράσεων και πρωτοβουλιών των οργανώσεων αναφέρουμε δισέλιδο δημοσίευμα, «εν αιθρία» του 2005, του Γιώργου Παλαμάρη, στελέχους του ΝΗΡΕΑ, που προκάλεσε πολλαπλά όμοια στον αθηναϊκό τύπο, τα οποία και επηρέασαν τη μετοχή της εταιρίας. Πρόκειται για μια ξεχωριστή περίπτωση, που δράση των περιβαλλοντικών οργανώσεων οδήγησε στην ανάπτυξη και εφαρμογή επιστημονικής λύσης σε ένα πιεστικό πρόβλημα αποβλήτων.

Ο Κορινθιακός Κόλπος εντάχθηκε το 2018 στις περιοχές Natura 2000 ολόκληρος και όχι μόνο τμήματά του. Η επιστημονική τεκμηρίωση για την πολύ θετική αυτή επιλογή, που δεν αναμενόταν, ενισχύθηκε σοβαρά, κατά την ομολογία συμβούλου του τότε υπουργού από το γεγονός του πλήθους πρωτοβουλιών (ανάμεσα στις οποίες και η παρουσίαση του θέματος στη Βουλή) και της συνεννόησης και συμβάδισης περιβαλλοντικών οργανώσεων και Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Μια άλλη, πολύτιμη συμβολή στην επιστημονική διαχείριση φυσικής περιοχής ήταν η υπόδειξη τμήματος του Έλους της Αγυιάς ιδιαίτερης οικολογικής σημασίας (ΦΑ5) στο Δήμο Πατρέων, ώστε αυτό να εξαιρεθεί από επεμβάσεις, στα πλαίσια του εκτελούμενου από το 2021, κατόπιν μελέτης που από ετών έχει προκύψει κατόπιν αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, έργου ανάπλασης του Έλους της Αγυιάς. Πρέπει βέβαια να σημειώσουμε ότι δυστυχώς αυτό δεν απέτρεψε την καταστροφή άλλου εξίσου σημαντικού τμήματος εκτός της  περιοχής του εκτελούμενου έργου. Σχετικά με το ίδιο εν εξελίξει έργο αξίζει να σημειωθεί η επιμονή της ΟΙΚΙΠΑ να αποφευχθεί διχοτόμηση του υδάτινου στοιχείου της περιοχής του Έλους, με απομάκρυνση των αδρανών που χρησιμοποιήθηκαν για την  κατασκευή του ξύλινου διαδρόμου επίσκεψης του καλαμιώνα του Έλους.

Αξιοσημείωτη είναι ακόμη η πολυετής παρέμβαση της ΟΙΚΙΠΑ σχετικά με την περιοδική καταστροφή της  λουρονησίδας του Κοτυχίου από τον κυματισμό. Σε αντιδιαστολή με τις «βολικές» και φτηνές, αλλά μη βιώσιμες λύσεις της ρίψης μπάζων και ογκολίθων κάθε τόσο, η ΟΙΚΙΠΑ πίεσε για την εκπόνηση μελέτης από το ΕΛΚΕΘΕ για την επιστημονική επίλυση του θέματος και συνεχίζει να ασκεί πίεση σε απρόθυμους Δήμους και την Περιφέρεια, που δεν θέτει σε προτεραιότητα το θέμα, ώστε η μελέτη που υπάρχει από το 2015 (!) να εφαρμοσθεί.

Σε άλλη περίπτωση, η ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ. εντοπίζει και περιγράφει τις επιπτώσεις έργου φωτισμού σε αρχαιολογικό χώρο εντός Εθνικού Πάρκου, προτείνει λύσεις, πιέζει για ορθή επιστημονικά ρύθμιση. Πρόκειται για το τείχος Δυμαίων, μέσα στην Α΄ ζώνη του Εθνικού Πάρκου Κοτυχίου, Στροφυλιάς, Κυπαρισσιακού, ο φωτισμός του οποίου απειλεί τη βιοποικιλότητα των γειτονικών υγροτόπων.

Αξίζει να σημειωθούν ακόμη περιπτώσεις, όπως ο πρόσφατος (Μάιος 2022), καθαρισμός της παραλίας του Έλους της Αγυιάς με ταυτόχρονη επιστημονική καταγραφή ειδών απορριμμάτων, μαζί με το Τμήμα Γεωλογίας. Δράση και έρευνα συναντώνται.

Σημαντική ακόμη είναι η συμβολή σε πρωτοβουλίες και εργασίες φοιτητών, όπως η πρόσφατη πρόταση της ΟΙΚΙΠΑ για ανάπτυξη λογισμικού για τα εισβολικά φυτά, που αξιοποιήθηκε από φοιτητική ομάδα στο πλαίσιο του Hackathon, που φιλοξένησε το Ανοικτό Πανεπιστήμιο και η οποία βραβεύτηκε.

Μόνιμη συμβολή των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των ενεργών πολιτών είναι και ο εντοπισμός, και η βοήθεια στην αποκατάσταση τραυματισμένων ζώων από εθελοντές ενεργούς πολίτες.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι η εθελοντική εργασία και δράση μπορεί να συνεισφέρει πολύτιμα στοιχεία, προτάσεις, λύσεις στην Επιστήμη. Ταυτόχρονα ανατροφοδοτείται από αυτήν έτσι, ώστε με τεκμηριωμένες και έγκυρες θέσεις να επιτύχει σκοπούς δημοσίου συμφέροντος. Η συνάντηση και επικοινωνία σοβαρών εθελοντικών οργανώσεων με φορείς της Επιστημονικής έρευνας και γνώσης οδηγεί σε ενίσχυση του κύρους τους και ουσιαστικά αποτελέσματα για την κοινωνία.