Το παραλίμνιο δάσος έχει αναπτυχθεί σε εδάφος υγρό, πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες. Το ύψος ορισμένων κορμών του φωτόφιλου είδους Fraxinus angustifolia ξεπερνάει τα 25m με μέγιστη διάμετρο που φτάνουν τα 3,10cm. Παρουσιάζει μεγάλο χλωριδικό ενδιαφέρον στον ανώροφο και υπώροφο ενώ σε πολύ μικρή απόσταση βρίσκεται ο οικότοπος προτεραιότητας των ασβεστούχων βάλτων με Cladius mariscus-Κοψίας (7210). Η έκταση πριν μερικά χρόνια κατακλυζόταν από τα νερά της Τριχωνίδας και προφυλασσόταν από τους αγροφύλακες για την παράνομη βόσκηση, την υλοτομία, τη λαθροθηρία κτλ. Για την εποπτεία τους υπήρχε παρατηρητήριο σε έναν από τους ψηλότερους κορμούς και ελέγχανε όλη την έκταση και τον κάμπο της Γαβαλούς. Μόνο το Μέγα Σάββατο επιτρέπανε τα ζώα να βοσκήσουν εντός του δάσους.

Ο Ιπποκράτης και ο Θεόφραστος αναφέρουν ότι τα φύλλα του φράξου περιέχουν πολλές δεψικές και βλεννώδεις ουσίες και αρωματικά έλαια. Χρησιμοποιούνταν στους ρευματισμούς ενώ ο φλοιός σαν ανακουφιστικό πικρό τονωτικό για την ελονοσία. Στο Τριχώνιο διαπιστώνεται η σκαλισμένη φλούδα ορισμένων κορμών, που χρησιμοποιήθηκε για θεραπευτικές και βοτανικές ιδιότητες. Με το βράσιμο της ο ζωμός που δημιουργείται χρησιμοποιείται για φαρμακευτικούς σκοπούς για τη χοληστερίνη. Το δε ξύλο είναι σκληρό και εύκαμπτο ενώ θεωρείται από τα πιο αξιόλογα μαζί με αυτό της δρυός για τη δημιουργία αγροτικών εργαλείων και την παραγωγή εξοπλισμού στην επιπλοποιεία. Για το χωριό όμως του Τριχωνίου οι πεταμένοι κορμοί δεν πήγαιναν χαμένοι. Τους χρησιμοποιούσαν για ξυλοπαραγωγικούς σκοπούς ενώ σε δημοπρασία η κοινότητα εξασφάλισε χρήματα για την θέρμαση του σχολείου και την εκκλησία του χωριού.

Ο Φραξιάς Τριχωνίου παρουσιάζει και ορνιθολογικό ενδιαφέρον ενώ δεν είναι λίγα τα δασόβια πουλιά που αναπαράγονται, ζουν και βρίσκουν κάλυψη για τις φωλιές τους πάνω στους νερόφραξους ενώ άλλα είναι περαστικά και έρχονται για την ξεκούρασή τους. Περιμετρικά στα υγροτοπικά συστήματα έχουν παρατηρηθεί πλέον των 200 ειδών και 50 από αυτά είναι σπάνια ενώ αν είμαστε τυχεροί μπορούμε να παρατηρήσουμε δρυοκολάπτη, δενδροτσοπανάκο, μυγοχάφτη, σακκουλοπαπαδίτσα, σπίνο, χουχουριστή, μπούφο, κάργες, κουρούνες, κίσσα, καλαμόκιρκο, τους περαστικούς πελαργούς και ερωδιούς κτλ.

Το δασικό οικοσύστημα έχει και ιστορική αξία. Την περίοδο της κατοχής ένα άρμα των Γερμανών βούλιαξε στο ρέμα της Γαβαλούς. Οι δε παρατήρησαν με τα κυάλια τους δυο νεαρούς να είναι σκαρφαλωμένοι πάνω στους νερόφραξους και να παρακολουθούν τις κινήσεις τους. Τους ενόπισαν, τους κατέβασαν από τα δέντρα, τους σταύρωσαν τα χέρια και τους σκότωσαν εξ’ επαφής. Για την μνήμη των νεαρών πεσόντων έχει τοποθετηθεί και ένα εκκλησάκι. Εκεί μάλιστα βρίσκεται και η φυσική πηγή με την ονομασία «αμπλάς» μιας και το νερό αμπλίζει όπως λένε οι κάτοικοι καθόλη τη διάρκεια του έτους.

Το πολύτιμο παραλίμνιο δάσος φράξου αποτελεί αποσπασματικά τμήμα που καταλάμβανε μεγαλύτερες εκτάσεις παλαιότερα. Αυτό αποδεικνύεται χαρακτηριστικά από το γεγονός ότι η συνέχεια του διακόπτεται από γεωργικές καλλιέργειες. Η έκταση του ήταν πενταπλάσια όταν εκριζώθηκε το 1915 και η γη αποδόθηκε σε καλλιέργεια και κατακερματίστηκε η δομή του. Πλήθος ανθρωπογενών επεμβάσεων με σημαντικότερες τις αποξηράνσεις και το χειρισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, η εντατική βόσκηση οδήγησαν στην καταστροφή, αλλοίωση των λειτουργιών και υποβάθμιση του βιοτόπου.

Παρόλο που τα δάση φράξου έχουν μειωθεί δραματικά, στην Αιτωλοακαρνανία έχουν εντοπιστεί θέσεις και συστάδες στην Αστροβίτσα Αιτωλικού, στο Λεσίνι (Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης), στο Δρυμό, στη λίμνη Βουλκαριά και στη λεκάνη απορροής του Αχελώου. Μια κατηγορία προστατευόμενων περιοχών που η Ελλάδα άρχισε να αναγνωρίζει περιοχές με ειδικό οικολογικό ενδιαφέρον και να τις θέτει υπό καθεστώς προστασίας είναι τα Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης σύμφωνα με τον Ν. 996/71. Στη κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται μεμονωμένα δέντρα ή συστάδες δέντρων με ιδιαίτερη βοτανική, οικολογική, αισθητική ή ιστορική και πολιτιστική αξία. Παρόμοια παραδείγματα ανακήρυξης είναι το δάσος δενδροκεδρών Κυνουρίας Αρκαδίας, η συστάδα δρυός και φράξου Μουριών, οι βελανιδιές στην Καλαμιά Αιγίου, το δάσος οξυάς Πευκωτού Πέλλας, το απολιθωμένο δάσος Λέσβου, το φυσικό δάσος κυπαρισσίου στον Έμπωνα κτλ.

Ο Φραξιάς Τριχωνίου έχει τη δυνατότητα να χαρακτηριστεί Διατηρητέο Μνημείο πληρώντας τις προδιαγραφές κήρυξης εφόσον εκπονηθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) που ορίζει η νομοθεσία. Λόγω της ιδιαιτερότητας κρίνεται αναγκαία η υλοποίηση-εφαρμογή διαχειριστικού δασικού σχεδίου, σχεδίου ανάδειξης και διαχείρισης επισκεπτών στα πλαίσια της προστασίας, της διατήρησης, της αειφορίας και της ορθολογικής διαχείρισης.

Παρόλο που δεν έχει ξεκαθαρίσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η ζωτικότητα του φραξιά αλλά και το χωριό Τριχώνιο έχει την δυνατότητα να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους πόρους του οικολογικού κεφαλαίου της περιοχής με την ανάπτυξη του οικοτουρισμού ήπιας ανάπτυξης συμβάλλοντας στην κατεύθυνση της προστασίας και ανάδειξης των φυσικών πόρων. Η επίσκεψή μας μπορεί να συνδυαστεί ταυτόχρονα με την ορνιθοπαρατήρηση (birdwatching) στη Τριχωνίδα ενώ οι ασβεστούχοι βάλτοι, οι καλαμιώνες, η εναλλαγή των βιοτόπων και ο αιωνόβιος Τουρκικός πλάτανος (Platanus Orientalis) του χωριού, που γίνεται αντιληπτός από μακρινή απόσταση λόγω του μεγάλου ύψους, κεντρίζουν το ενδιαφέρον του κάθε επισκέπτ