Η ΤΗΛΕ-ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΟΙΚΙΠΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ

 Ιδιαίτερα σημαντική, τόσο από την άποψη της ανάδειξης ενός φλέγοντος δημοσίου προβλήματος όσο και από καθαρά επιστημονική άποψη, υπήρξε η τηλε-ημερίδα που διοργάνωσε η Οικολογική Κίνηση Πάτρας, υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Πατρών, την Τετάρτη 13 Απριλίου 2022 το απόγευμα με θέμα: «Διάβρωση των ακτών: Τι έγινε μέχρι σήμερα-απαιτούμενες παρεμβάσεις».

Η τηλε-ημερίδα έγινε με την ευκαιρία των 36 χρόνων λειτουργίας της ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ. και των 31 χρόνων έκδοσης της περιοδικής έντυπης έκφρασής της «Εν Αιθρία» και ήταν ενταγμένη στο πλαίσιο της συμφωνημένης, μέσω μνημονίου, συνεργασίας Πανεπιστημίου Πατρών – ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ.  με στόχο την προώθηση των περιβαλλοντικών στόχων μέσω της Επιστήμης.

Σημειώνουμε ότι τόσο η Οικολογική Κίνηση Πάτρας όσο και το Πανεπιστήμιο Πατρών έχουν μακρά ενασχόληση με το πρόβλημα και συμβολή στην αναζήτηση λύσεων που ν’ αντέχουν στο χρόνο και να χαρακτηρίζονται από το σεβασμό στη νομοθεσία, τη διαφύλαξη των δημοσίων αγαθών του αιγιαλού και της παραλίας και την προστασία των ακτών ως μέρους του οικοσυστήματος.

(θέση φωτογραφίας 1)

Στην ημερίδα αναδείχτηκε το έλλειμμα πληροφόρησης του κοινού σε ό,τι αφορά στο βαθμό κάλυψης μελετητικών κενών αλλά και υλοποίησης των υπαρχουσών μελετών, καθώς και η γενικότερη καθυστέρηση στην αντιμετώπιση του προβλήματος, στη βορειοδυτική Πελοπόννησο. Και αυτά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εξελίξεων, που χαρακτηρίζεται από την ακροποίηση των καιρικών φαινομένων ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, ανοχής στην άναρχη δόμηση και σε τετελεσμένα γεγονότα όσον αφορά κοντόφθαλμες λύσεις-μπαλώματα που υποβαθμίζουν τον αιγιαλό.

Τις αδρές γραμμές του προβλήματος περιέγραψαν στους χαιρετισμούς τους ο Αντιπρύτανης Έρευνας και Ανάπτυξης  Πανεπιστημίου Πατρών   κ. Παναγιώτης Δημόπουλος, ο Κοσμήτορας της σχολής Θετικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πατρών   κ. Γιώργος Παπαθεοδώρου, ο Πρόεδρος ΤΕΕ τ. Δ.Ε. κ. Βασίλης Αϊβαλής και ο Πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ ΔΕ κ. Αθανάσιος Πετρόπουλος, ενώ το συντονισμό της συζήτησης είχε ο διευθυντής της εφημερίδας «Πελοπόννησος» κ. Κωνσταντίνος Μάγνης.

 

Παραθέτουμε παρακάτω εν περιλήψει βασικά σημεία των εισηγήσεων:

Οι οικολογικές θέσεις και προτάσεις

Ο εκπρόσωπος της ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ. Γιώργος Κανέλλης περιέγραψε τις περιοχές με έντονη διάβρωση, τις υπάρχουσες μελέτες και αναφέρθηκε στη διαχρονική προσπάθεια των περιβαλλοντικών οργανώσεων να αναδείξουν τις διαστάσεις του προβλήματος, να θέσουν προτεραιότητες και να πιέσουν για την κάλυψη των «κενών», είτε αυτά αφορούν στην κάλυψη του συνόλου της ακτογραμμής από μελέτες, είτε στην υλοποίηση των υπαρχουσών, είτε στην ενημέρωση του κοινού.

Αναφέρθηκε αναλυτικά στην πρόταση ενός «ρεαλισμού μακράς πνοής» της ΟΙΚΙΠΑ του Δεκεμβρίου 2021 στα πλαίσια της οποίας ζητάμε:

• Να γίνουν άμεσα ενέργειες από Δήμο, Περιφέρεια και άλλους υπεύθυνους φορείς, για να επιταχυνθεί η ολοκλήρωση της μελέτης για την ακτογραμμή της Βόρειας Πελοποννήσου και η χρηματοδότηση για την υλοποίηση της υπάρχουσας μελέτης για την ακτογραμμή της Δυτικής Αχαΐας, μετά από διαβούλευση για πιθανή επικαιροποίησή της.
• Να ενημερωθεί άμεσα το κοινό για την πορεία των παραπάνω μελετών και να συμφωνήσουμε σε «οδικό χάρτη» λίγων ετών για την υλοποίησή τους.
• Να τεθεί σε προτεραιότητα η εκπόνηση μελέτης ΚΑΙ για το θαλάσσιο μέτωπο του ευρύτερου Δήμου της Πάτρας, που δεν έχει ενταχτεί σε καμιά από τις υπάρχουσες μελέτες για τη διάβρωση των ακτών.
• Να καταγραφούν ΣΥΝΟΛΙΚΑ και χωρίς εξαιρέσεις τα αυθαίρετα έργα επί του αιγιαλού ή μέσα στη θάλασσα, σε όλο το μήκος της ακτογραμμής του Δήμου Πατρέων και να αποκατασταθεί η νομιμότητα.
• Να συζητήσουμε και να εφαρμόσουμε λύσεις πρόσβασης στις παραλίες μας, μέσω κάθετων οδών ή παράλληλων προς την παραλία αλλά όχι αυτών επί του αιγιαλού, που καταστρέφονται ετησίως από τα κύματα.
• Να θέσουμε σε προτεραιότητα την έγκριση του σχεδίου πόλης στην περιοχή του Ρίου, ώστε να δρομολογηθεί η εφαρμογή του.

Επομένως χρειαζόμαστε ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, όχι αποσπασματικά μέτρα, για μας και τις επόμενες γενιές κατοίκων της Πάτρας. Μια τέτοια στρατηγική, κατέληξε ο εκπρόσωπος της ΟΙΚΙΠΑ, σημαίνει ότι επιλέγουμε μια ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ  από τις ακτές. Άμεσα επιβάλλεται να κλείσουμε τα ΚΕΝΑ, να εφαρμόζουμε ΗΠΙΕΣ – ΒΙΩΣΙΜΕΣ μεθόδους, να υλοποιήσουμε –επιτέλους- τις ολοκληρωμένες μελέτες, ώστε τελικά να πολλαπλασιάσουμε την ίδια την αξία χρήσης των ακτών για μας!

Διάβρωση και έργα προστασίας, μελέτες.

Ο καθηγητής Αθανάσιος Δήμας ανέλυσε την «Ακτομηχανική θεώρηση της διάβρωσης και των έργων προστασίας των ακτών». Παρουσίασε την ερευνητική ομάδα του φαινομένου που εργάζεται στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, μίλησε για τις κυματογενείς διεργασίες που προκαλούν τη διάβρωση, και ανέλυσε το πώς ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί που την πυροδοτούν. Τόνισε με έμφαση ότι στόχος του σχεδιασμού των  έργων οφείλει να είναι όχι η δική τους κυρίως βιωσιμότητα αλλά το να εντάσσονται και να υπηρετούν τη γενικότερη βιωσιμότητα της παράκτιας ζώνης σε διαγενεακή λογική.

Το ύψος, το μήκος, η περίοδος των κυμάτων, καθώς και η διεύθυνσή τους (πλάγια ή εγκάρσια) και η δυναμική σχέση αυτών με την παροχή φερτών στερεών υλικών είναι οι παράμετροι που αξιολογούνται, για να κατανοήσουμε το πώς αφαιρείται λεπτόκοκκο υλικό από την ακτή και τον πυθμένα, ώστε να διαμορφώνεται ένα διαφορετικό προφίλ αυτών και να μιλάμε για διάβρωση ή σε άλλες περιπτώσεις για πρόσχωση ακτών. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζονται από καιρικά φαινόμενα, αλλά και από την κλιματική αλλαγή.

Ο κ. Δήμας υπενθύμισε ότι «Αιγιαλός» είναι η ζώνη της ξηράς που βρέχεται από τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων, ενώ «Παραλία» είναι η ζώνη ξηράς πλάτους 50 μέτρων που διαδέχεται την οριογραμμή αυτού.

Παραλιακές οδοί, κάθετα τοιχία, αλλά και η διακοπή της στερεομεταφοράς οδηγούν σε απώλεια ιζήματος, άμμου δηλαδή. Στα σκληρής μορφής έργα προστασίας περιλαμβάνονται οι αποσπασμένοι κυματοθραύστες (παράλληλοι προς την ακτή), οι εγκάρσιοι πρόβολοι (κάθετοι στην ακτή), παράκτιοι τοίχοι με κατάλληλα σχήματα καμπύλα ή κλιμακωτά, έργα «θωράκισης» με χρήση ογκολίθων. Στα «ήπια» περιλαμβάνονται έργα αναπλήρωσης ακτής με υλικό, η στερεομεταφορά μέσω παράκαμψης, όπως μπροστά από το «Πόρτο Ρίο», η βελτίωση της βλάστησης του βυθού, οι τεχνητοί ύφαλοι.

Κάθε σχεδιασμός οφείλει να διακρίνεται από πνεύμα ολοκληρωμένης διαχείρισης της παράκτιας ζώνης και όχι απλώς επίλυσης επιμέρους προβλημάτων και να διαμορφώνεται από το σύνολο των εμπλεκομένων κοινωνικών και θεσμικών παραγόντων. Συνδυασμός «ήπιων» και «σκληρών» μέτρων σε πλαίσιο συνολικής στρατηγικής αποδίδουν το καλύτερο αποτέλεσμα,  κατέληξε ο κ. Δήμας.

Το θέμα «Διάβρωση Ακτών στην Αχαΐα. Μέτρα αντιμετώπισης και Συστήματα παρακολούθησης επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής» εισηγήθηκε ο Γεράσιμος Κολοκυθάς, εκπρόσωπος ΤΕΕ/ΤΔΕ. Σημείωσε αρχικά τις περιοχές της Αχαΐας με πιο ορατό και οξύ πρόβλημα: Αγείρα, Πλατανο, Σελιανίτικα, Ρίο, Αϊ Βασίλη, Βραχνέικα.

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στις Μελέτες που έγιναν ή είναι σε εξέλιξη:

1. Μελέτη αντιμετώπισης διάβρωσης ακτών Δυτ. Αχαΐας. Περιλαμβάνει το τμήμα Ρογίτικα – Τσουκαλέικα και τις περιοχές, Αλισσός, Νιφορέικα, Καλαμάκι. Παραδόθηκε το 2017 στην περιφέρεια Δ. Ελλάδας.
2. Ακτομηχανική διερεύνηση των ακτών Ρογίτικων, Μονοδενδρίου, Βραχνέικων, Τσουκαλέικων, ώστε να εξευρεθούν και προταθούν αειφόρες, ήπιες μέθοδοι προστασίας των ακτών από τη διάβρωση (επικαιροποίηση της προηγούμενης – 2021).

Σε εξέλιξη είναι: 1. Μελέτη αντιμετώπισης των φαινομένων διάβρωσης στην ακτή του Κορινθιακού Κόλπου (Ακράτα, Αιγείρα, Ποροβίτσα, Πλάτανος, Σελιανίτικα, Λόγγος. Λαμπίρι). 2. Προστασία και αποκκατάσταση παραλίας Ρίου, Αγ. Βασιλείου (Περ. Δ.Ε. 2021).

Τα προτεινόμενα μέτρα στις μελέτες που έχουν παραδοθεί περιλαμβάνουν θωράκιση τοίχων, αποσπασμένους (έξαλους) κυματοθραύστες, τεχνητές αναπληρώσεις και εγκάρσιους προβόλους. Πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στα θεωρούμενα ως «ήπια» μέτρα.

Η κλιματική αλλαγή, που σημαίνει για την περιοχή μας 2-4 χιλιοστά ανύψωση στάθμης θάλασσας ανά έτος, είναι λόγος επιτάχυνσης της υλοποίησης των μελετών, ενώ ένα πλήρες και σύγχρονο σύστημα παρακολούθησης των ακτών είναι αναγκαίο.

Το πρόγραμμα TRITON

Ο επ. καθηγητής Νικόλαος Δεπούντης του Τμήματος Γεωλογίας και ο υποψήφιος διδάκτορας Β. Μπουμπούλης παρουσίασαν την εργασία που πραγματοποιήθηκε από ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου Πατρών και τα ερευνητικά εργαλεία που εγκαταστάθηκαν στις ακτές της Αχαΐας στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος TRITON.

Στόχος ήταν η δημιουργία «Παρατηρητηρίου διάβρωσης των ακτών» στο Νότιο τμήμα του Πατραϊκού κόλπου, με την εγκατάσταση οργάνων παρακολούθησης της στάθμης της θάλασσας, των κυματισμών και των μετεωρολογικών μεταβλητών, εκτέλεση ερευνητικών εργασιών αποτύπωσης της υφιστάμενης κατάστασης της ακτής, συλλογή δεδομένων σε πραγματικό και παρελθοντικό χρόνο για την περαιτέρω αξιολόγηση τους για την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της παράκτιας ζώνης.

Έχουμε επομένως στη διάθεσή μας τα μέσα για μια καλύτερη από ποτέ επιστημονική θεμελίωση των όποιων μέτρων ανάταξης της διάβρωσης αποφασίσουμε, όπως: Από την περιοχή των εκβολών του ποταμού Γλαύκου έως το ακρωτήριο Άραξος στα δυτικά : Βάθη αποτύπωσης 0 – 20 μέτρα, βυθομετρήσεις ευρείας σάρωσης, υψηλή τελική πυκνότητα σημείων.

 

Περιοχές εντοπισμένης σημαντικής διάβρωσης: Από την περιοχή Ρογίτικα έως τα Τσουκαλέικα κυμαινόμενη διάβρωση, ενώ στο αλιευτικό καταφύγιο Τσουκαλέικων παρατηρείται μικρή απόθεση ιζημάτων. Δυτικά αυτού η ακτή διαβρώνεται. Στις εκβολές του ποταμού Πείρου και ανατολικά αυτών παρατηρείται υποχώρηση της  ακτογραμμής, ενώ διάβρωση παρατηρείται και στην περιοχή Καμίνια. Στα ανατολικά του αλιευτικού καταφυγίου Αλυκών (Κ. Αχαΐα), η ακτογραμμή μεταβλήθηκε ριζικά μετά την κατασκευή των προβόλων για την προστασία του. Η διάβρωση στα δυτικά του αλιευτικού καταφυγίου είναι έντονη. Στην περιοχή των αποσπασμένων κυματοθραυστών του ξενοδοχείου «Grecotel» στη Λακκόπετρα υπάρχει απόθεση υλικού και αλλοιώσεις της ακτής ανατολικά του ξενοδοχείου. Διάβρωση παρατηρείται κατά θέσεις στην Ιονική ακτή με εναλλαγές πρόσχωσης-διάβρωσης, καθώς μεταβαίνουμε δυτικότερα Ανατολικά του ακρωτηρίου του Αράξου έχει μεταβληθεί σημαντικά η μορφολογία της ακτής.

Ο υπ. διδάκτωρ Βασ. Μπουμπούλης παρουσίασε ένα Μοντέλο εκτίμησης, όχι απλώς της ορατής διάβρωσης αλλά και της τρωτότητας των ακτών στην περιοχή του Πατραϊκού Κόλπου.

Αίτια και διαχειριστικό πλαίσιο

Ο εκπρόσωπος του ΓΕΩΤΕΕ, δρ Γεωλογίας Νικόλαος Κατριβέσης, ανέλυσε σε μια περιεκτική εισήγηση τα «Αίτια της διάβρωσης ακτών – Υδρομορφολογική αλλοίωση – Διαχειριστικό πλαίσιο αντιμετώπισης».

Ο εισηγητής όρισε την παράκτια διάβρωση ως τη φυσική τάση των παραλιών είναι να αλλάζουν συνεχώς μορφολογία, άλλοτε υποχωρώντας και άλλοτε προελαύνοντας.

Τόνισε χαρακτηριστικά ότι η διάβρωση που πραγματοποιείται στην παράκτια ζώνη είναι υπεύθυνη για ένα πολύ μικρό ποσοστό των ιζημάτων που εισέρχονται στη θάλασσα, ενώ τα ποτάμια και οι χείμαρροι προσφέρουν πάνω από το 90% του συνόλου των ιζημάτων που καταλήγουν στους ωκεανούς. Η διάβρωση ακτών είναι παγκόσμιο πρόβλημα, με βαρύτητα που κυμαίνεται από επίπεδα της τάξης του 2,4% των ακτών στην Σουηδία, ως και 37% στην Κύπρο, με την Ελλάδα σε δυσμενή θέση με 28,6%.

(Θέση για φωτό 2 από το έγγραφο ΣΕ WORD DIAVROSI)

Πέραν των φυσικών παραγόντων διάβρωσης (κυματισμοί, κατολισθήσεις, πλημμυρικά φαινόμενα, κλιματική αλλαγή κλπ.) υπάρχουν ισχυρά ανθρωπογενή αίτια, όπως τα διαχειριστικά έργα των παράκτιων λεκανών απορροής (φράγματα και λιμνοδεξαμενές, διευθετήσεις ρεμάτων), η εξαγωγή ιζημάτων από τις ποτάμιες κοίτες, παραλίες και την εσωτερική υφαλοκρηπίδα, η υπεράντληση των παρακτίων υδροφόρων οριζόντων – εδαφική υποχώρηση, η κατασκευή παράκτιων δρόμων, λιμενικών έργων και άστοχων έργων παράκτιας προστασίας, η δημιουργία ισχυρών κυματισμών από ταχύπλοα επιβατηγά πλοία που πλέουν κοντά στις ακτές.

Η «υδρομορφολογική αλλοίωση» κατά την ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60 προκαλείται από: Ανάκτηση εδαφών από τη θάλασσα, έργα προστασίας της ακτής από διάβρωση, έργα ανάπλασης και διαμόρφωσης ακτής, τεχνητούς ύφαλους στον πυθμένα της θάλασσας, δημιουργία εμπορικών, επιβατικών, τουριστικών, αλιευτικών λιμένων, βυθοκορήσεις και διάθεση βυθοκορημάτων, διάθεση μεταλλουργικών αποβλήτων, ιχθυοκαλλιέργειες και οστρακοκαλλιέργειες, υποθαλάσσια καλώδια υψηλής τάσης και υποθαλάσσιους αγωγούς διάθεσης υγρών αποβλήτων, εγκαταστάσεις ενεργειακής αξιοποίησης παλίρροιας και κυμάτων και κατασκευές πυλώνων εντός της θάλασσας.

Το Διαχειριστικό πλαίσιο αντιμετώπισης έχει, τόνισε ο εισηγητής, σοβαρά κενά, παρότι υπάρχει το Πρωτόκολλο της Βαρκελώνης (2008) για την αειφορική, ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών.

Να κλείσουμε τα ΚΕΝΑ

Η ημερίδα αποτέλεσε μια σημαντική συμβολή στην κατανόηση του προβλήματος όχι απλώς της διάβρωσης των ακτών αλλά της ανάγκης αειφορικής διαχείρισης, τόσο αυτών όσο και των παραγόντων που τις επηρεάζουν. Κοντόφθαλμες «εμβαλωματικές» λύσεις, που συχνά επιλέγονται, επιδεινώνουν αντί να βελτιώνουν την κατάσταση των ακτών και μειώνουν τα οφέλη που αναμένουμε από αυτές.

Είναι προσβάσιμη στο  youtube στο σύνδεσμο: https://www.youtube.com/watch?v=LFrptZIt0Ck