Η γενική εικόνα στη χώρα μας
Η Ελλάδα παραμένει στις τελευταίες θέσεις των ευρωπαϊκών χωρών, σε ό,τι αφορά στα ποσοστά ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της EUROSTAT, η Ελλάδα το 2016 είχε συνολικό ποσοστό ανάκτησης 17% επί του συνόλου των παραγόμενων απορριμμάτων (εκ των οποίων 14% ανακύκλωση και 3% κομποστοποίηση).
Να σημειώσουμε ότι ο μέσος όρος της Ευρώπης των 28 ήταν 45%, ενώ υπάρχουν χώρες με ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό, όπως η Γερμανία με 66%, η Σλοβενία και Αυστρία με 58% κλπ.
https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=sdg_11_60
Με αυτή τη χαμηλή «επίδοση» είναι προφανώς ανέφικτος ο στόχος του 50%, που έχει βάλει η Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2020, εξ ου και η προειδοποίηση που πήραμε προσφάτως μαζί με άλλες 13 χώρες, όπως γράψαμε στο προηγούμενο φύλο (για το 2025 ο στόχος γίνεται 55%, το 2030 είναι 60% και το 2035 γίνεται 65%).
Αναλύοντας τώρα το ποσοστό των 14% της καθαρής ανακύκλωσης, το 10% αφορά στην ανακύκλωση συσκευασιών και το 4% σε άλλα παράλληλα ρεύματα, όπως χρησιμοποιημένα λάδια, μπαταρίες, ηλεκτρικές-ηλεκτρονικές συσκευές κλπ.
Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν 22 Εγκεκριμένα Συστήματα  εναλλακτικής διαχείρισης, που καλύπτουν τις συσκευασίες, τις φορητές στήλες (μπαταρίες), τους συσσωρευτές, τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, τα μεταχειρισμένα ελαστικά, τα απόβλητα λιπαντικών ελαίων, τα Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (αυτοκίνητα) και τα απόβλητα των εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων.
Τα στοιχεία του ΕΟΑΝ για το 2016
Απολογιστική έκθεση για την ανακύκλωση συσκευασιών στην Ελλάδα το έτος 2016, (www.eoan.gr/uploads/files/603/1b538e2c9409fa4b33d5122cc6306f2a22eddfdf.pdf) έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης ΕΟΑΝ (πρόκειται για έναν ανεξάρτητο οργανισμό, που υπάγεται στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ασχολείται με το σχεδιασμό και εφαρμογή της πολιτικής για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και των άλλων προϊόντων).
Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στοιχεία, από το 10% ανάκτησης του συνόλου των συσκευασιών το 1/3 περίπου (170954 τόνοι, 3,3 %) αφορά στα υλικά που ανακτώνται από τους μπλε κάδους. Οι υπόλοιπες συσκευασίες συλλέγονται χωριστά από μεγάλα ΣΜ και εμπορικές επιχειρήσεις.
Ο ευρωπαϊκός στόχος είναι η ανάκτηση του 80% του συνόλου των συσκευασιών για το 2020, με τη χώρα μας να βρίσκεται σχετικά κοντά, αφού το 2016 η ανάκτηση συσκευασιών ήταν 66%.
Πρόβλημα υπάρχει με το γυαλί, αφού το ποσοστό ανάκτησης το 2016 ήταν 38% και ο στόχος για το 2020 ανέρχεται στο 70%.
Η ΕΕΑΑ κύριος «παίκτης» στην ανακύκλωση συσκευασιών
Μέχρι στιγμής έχουν εγκριθεί από την πολιτεία και λειτουργούν τρία (3) συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) Συσκευασιών.
1. Το σύστημα της ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης της Ανακύκλωσης) με τους γνωστούς μπλε κάδους. Κατέχει τη μερίδα του λέοντος, με ποσοστό περίπου 98%.
2. Το ΚΕΠΕΔ (Κέντρο Εναλλακτικής Περιβαλλοντικής Διαχείρισης για τις χρησιμοποιημένες συσκευασίες λιπαντικών ελαίων.
3. ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ (ΚΑΑ) με τις γνωστές κατασκευές σε δημόσιους χώρους, που παρέχουν οικονομικά κίνητρα για τους χρήστες.
Η ΕΕΑΑ ιδρύθηκε από βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις, που είτε διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην ελληνική αγορά είτε κατασκευάζουν συσκευασίες, ενώ στο μετοχικό κεφάλαιο της ΕΕΑΑ, εκτός των εταιριών που έχουν το 65%, συμμετέχει κατά 35% η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).
Στην ουσία το εν λόγω σύστημα χρηματοδοτούμε εμείς οι πολίτες είτε μέσω του περιβαλλοντικού τέλους, που έχει ενσωματωθεί στα συσκευασμένα προϊόντα που καταναλώνουμε, είτε μέσω των Δήμων όπου ανήκουμε. Η χρηματοδότηση είναι αναγκαία, αφού τα έσοδα από την πώληση των ανακυκλούμενων υλικών είναι πολύ λιγότερα από τα έξοδα της ανακύκλωσης (μπλε κάδοι, ειδικά απορριμματοφόρα, λειτουργία ΚΔΑΥ, καμπάνιες κλπ).
Σε ό,τι αφορά στο εύρος του συστήματος, συνεργάζονται μαζί με την ΕΕΑΑ 2512 επιχειρήσεις, διαθέτει 33 ΚΔΑΥ (Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών) και συνεργάζεται με 301 ΟΤΑ (Δήμους).
Οι «επιδόσεις» των Περιφερειών και Δήμων στον τομέα της ανακύκλωσης
Στην απολογιστική έκθεση του ΕΟΑΝ για το 2016, υπάρχει μια μεγάλη διαβάθμιση μεταξύ των 13 Περιφερειών και των 271 Δήμων, που έδωσαν ποσοστά των ανακτώμενων υλικών από τα απόβλητα συσκευασιών.
Στις 13 Περιφέρειες πρώτες θέσεις έχουν κατά σειρά οι περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου και Ιονίων Νήσων, ενώ τις τελευταίες καταλαμβάνουν οι περιφέρειες Δυτ.Ελλάδας και Ανατολ. Μακεδονίας-Θράκης (βλ. σχετικό διάγραμμα).
Στους 271 Δήμους, στην πρώτη ενδεκάδα με ποσοστό ανάκτησης πάνω από 10% έχουμε:
Μύκονος 56%, Πάρος 18%, Θήρα 18%, Λειψοί, Σίφνος 15%, Ρέθυμνο, Ερμιονίδα 13%, Κως 11%, Άρτα, Κύθνος, Αντίπαρος 10%.
Στους μεγάλους Δήμους (πάνω από 50000 κάτοικοι) η πρώτη δωδεκάδα είναι:
Ρέθυμνου 13%, Χανίων, Κίσσαμου, Κάντανου-Σελίνου (Κρήτης) 7,7%, Χαλκιδαίων 5,5%, Θεσσαλονίκης, Γλυφάδας 5,2%, Κορινθίων 5%, Σερρών 4,9%, Χαλανδρίου, Βόλου, Αμαρουσίου 4,7%.
Ο Δήμος της Πάτρας με ποσοστό ανάκτησης 3,4% καταλαμβάνει την 95η θέση στους 271 Δήμους και την 29η θέση στους 59 μεγάλους Δήμους της χώρας
Νεότερα στοιχεία για το 2017 αναφέρουν ότι από το δίκτυο των μπλε κάδων του Δήμου Πατρέων μεταφέρθηκαν 8508 τόνοι στο ΚΔΑΥ Πάτρας και ανακτήθηκαν 4848 τόνοι (ποσοστό 57%) ανακυκλώσιμων υλικών (απόβλητα συσκευασιών και άλλα), που αντιστοιχούν σε:
χαρτί 3408 τόνοι (70%)
πλαστικά 935 τόνοι (13%)
μέταλλα 349 τόνοι (7%)
γυαλί 156 τόνοι (9%)
Επίσης από το δίκτυο των κωδώνων γυαλιού στην περιοχή του Δήμου Πατρέων συγκεντρώθηκαν 439 τόνοι γυάλινων συσκευασιών προς ανακύκλωση.
Σε σχέση με την ανάκτηση  αποβλήτων συσκευασίας, υπάρχει περαιτέρω μείωση το 2017 κατά 6%, σε σχέση με το 2016.
Συνεργασία ΕΕΑΑ-Δήμου Πατρέων
Η συνεργασία των 2 μερών περιγράφεται σε ειδική σύμβαση, βάσει της οποίας
Η ΕΕΑΑ αναλαμβάνει:
την παροχή του εξοπλισμού συλλογής και προσωρινής αποθήκευσης (ειδικά απορριμματοφόρα, μπλε κάδοι)
τη συλλογή της ΔΕ Πάτρας
τη λειτουργία του ΚΔΑΥ Πάτρας
τις ενέργειες ενημέρωσης σε συνεργασία με το Δήμο
Ο Δήμος Πατρέων αναλαμβάνει:
την συλλογή των ΔΕ Ρίου-Μεσσάτιδας-Παραλίας-Βραχνεΐκων
Να σημειωθεί ότι η ΕΕΑΑ έχει αναλάβει κατ’ εξαίρεση (σε σχέση με τους άλλους Δήμους) το κόστος της συλλογής της ΔΕ Πάτρας, γιατί το 1999, που ξεκίνησε η συνεργασία, ο Δήμος είχε κατασκευάσει το ΚΔΑΥ με δικούς του πόρους.
Σε σχέση με τον τομέα της ευαισθητοποίησης, στη διάρκεια αυτής της Δημοτικής Αρχής υλοποιήθηκαν ενημερωτικά σεμινάρια στις επιχειρήσεις εστίασης, διατέθηκε υλικό και υποστηρίχθηκαν δύο εκδηλώσεις του Δήμου, εκ των οποίων μία εκπαιδευτική στις εγκαταστάσεις της Πλαζ σε μαθητές (και στις δύο εκδηλώσεις διατέθηκαν 760 τσάντες ανακύκλωσης).
Δια ταύτα…
Έχουμε κάθε λόγο να μην είμαστε ικανοποιημένοι από την ανακύκλωση στην πόλη μας, που λειτουργεί εδώ και καιρό με …αυτόματο πιλότο, αποδίδοντας ένα μικρό ποσοστό ανάκτησης υλικών.
Κομβικό στοιχείο είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών, που θα έπρεπε να γίνεται σε καθημερινή βάση, με αφίσες, σποτάκια, στοχευμένες δράσεις και με επίκεντρο, φυσικά, τις νέες ηλικίες και τα σχολεία.
Γίνονται κάποιες φιλότιμες προσπάθειες από κάποιους εκπαιδευτικούς, αλλά απουσιάζει ένα συντονιστικό κέντρο, που να σχεδιάζει, να κατευθύνει, να υλοποιεί και αυτός είναι ο ρόλος που καλείται να παίξει ένας ευαίσθητος Δήμος.
Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δημοτικής αρχής λειτουργούσε μια επιτροπή Ανακύκλωσης με συντονιστή τον τότε αντιδήμαρχο καθαριότητας.
Η επιτροπή, στην οποία συμμετείχαν υπηρεσιακοί παράγοντες, εκπρόσωποι ΜΚΟ της πόλης και τοπικοί φορείς προχώρησε σε συγκεκριμένες δράσεις ευαισθητοποίησης με αποκορύφωση τη μεγάλη εκστρατεία ενημέρωσης σε 65000 νοικοκυριά πόρτα-πόρτα, όπου καταλυτική συμβολή είχαν τα 1200 μέλη του χορευτικού τμήματος του Δήμου Πατρέων.
Είχαμε προτείνει στη σημερινή Δημοτική Αρχή, τη συνέχιση λειτουργίας της Επιτροπής Ανακύκλωσης με όποιον τρόπο επιθυμούσε, αλλά δυστυχώς αυτό δεν κατέστη εφικτό.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που σήμερα απαιτείται είναι ένας σχεδιασμός για όλα τα υλικά, συνεχής ενημέρωση και δράσεις ευαισθητοποίησης ή, να το πούμε διαφορετικά, ο Δήμος να πιστέψει ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ σε ένα θεσμό με πολλαπλά περιβαλλοντικά οφέλη, και όχι μόνο.
Η ΟΙΚΙΠΑ, όπως κάνει και τώρα, θα συνδράμει με όλες τις δυνάμεις της σε δράσεις για την ανακύκλωση.
Γιατί ο στόχος για μια βιώσιμη κοινωνία απαιτεί ενεργούς πολίτες, που τον προσεγγίζουν και με τη δική τους καθημερινότητα.

Επιμέλεια: Γιώργος Βασιλακόπουλος