Πήρα τους δρόμους μια βραδιά και τους γνωστούς ρωτούσα…
Εμείς πρωί-πρωί – και όχι μια βραδιά – κινήσαμε για τη βόλτα στο Σουσάκι Κορινθίας και στην Ελευσίνα. Ο καιρός καλός, η παρέα ορεξάτη …φύγαμε!
Στη διαδρομή συμπληρώθηκε η παρέα και, με μια μικρή για στάση για καφέ, φτάσαμε στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας και στο Σουσάκι. Εκεί κρύβεται ένας μικρός θησαυρός, που ελάχιστοι γνωρίζουν. Ανενεργό ηφαίστειο, που, παρότι η τελευταία ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή έγινε πριν από 2,7 εκατ. χρόνια, υπάρχει ακόμα και σήμερα εντονότατη μετα-ηφαιστειακή δραστηριότητα με εκπομπή θερμών αερίων, Το Θείον (S) Σουσάκι ήταν από την αρχαιότητα τόπος Ιερός (Sacer) και Θειούχος (Sulphur). Σουσάκι, λέξη μαγική, που η σημασία της χάνεται στα βάθη του μύθου, όταν ο Σεισίχθων (σείω+χθων, χθων=γη) Ποσειδών κατάκτησε την πεδιάδα της Κρομμυώνας.
Εντυπωσιαστήκαμε όλοι, ας το ομολογήσουμε! Και τώρα, όλοι έτοιμοι να μάθουμε λίγα για τα Ελευσίνια μυστήρια. Γιατί μύηση δεν …προβλέπεται. Φτάσαμε σε λίγο στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Ο καιρός μας κάνει «νάζια», αλλά είμαστε αποφασισμένοι να μην υποχωρήσουμε.
Ελευσίνα λοιπόν, μια πόλη που όλοι προσπερνάμε βιαστικά πηγαίνοντας προς την Αθήνα. Όλοι κάτι έχουμε ακούσει για μια μυστηριακή τελετή, που πραγματοποιούνταν εδώ προς τιμή της θεάς Δήμητρας και της Περσεφόνης και που, κατά γενική παραδοχή, ήταν η πιο σεβαστή και η πιο ιερή από όλες τις τελετές της αρχαίας Ελλάδας. Η λατρεία της Δήμητρας ήταν πανελλήνια. Τα Ελευσίνια ήταν οι μεγάλες γιορτές την άνοιξη, το μήνα των Ανθεστηρίων, και το φθινόπωρο. Στη μύηση αποκλείονταν οι ένοχοι φόνου, οι ιερόσυλοι και εκείνοι που δε μιλούσαν την ελληνική γλώσσα. Οι μύστες επέστρεφαν στους τόπους τους ηθικά βελτιωμένοι, ευτυχισμένοι, με μειωμένο φόβο για το θάνατο και αυξημένη ελπίδα για μια καλύτερη ζωή. Όπως και ο σημερινός επισκέπτης της Ελευσίνας. Μέσα στους ιστορικούς και κοινωνικούς τριγμούς, αναγνωρίζει μια αξία που την κάνει σθεναρή και ανθεκτική, σαν την επιστροφή της ευφορίας και της ανθοφορίας μετά από έναν παγωμένο χειμώνα, που δείχνει πάντα το θρίαμβο της ζωής επί του θανάτου.
Θα τα δούμε όλα και θα τα ακούσουμε. Η ξεναγός υπομονετικά μας απαντούσε σε ό,τι απορία είχαμε. Και είχαμε πολλές. Φυσικό δεν είναι; Η Ελευσίνα είναι ένας τόπος ποτισμένος από μυστήρια και ιστορίες μέχρι σήμερα. Μια πόλη που μεταμορφώνεται, αλλάζει, διατηρεί τα παλιά και σήμερα προσπαθεί να τα συνδέσει με την καθημερινή ζωή.
Η ξενάγηση τελείωσε, απολαύσαμε από το προαύλιο του μουσείου ένα τμήμα της πόλης, τον κόλπο της Ελευσίνας και την αγέρωχη Σαλαμίνα απέναντι, θυμηθήκαμε σελίδες δόξας. Κατηφορίσαμε και διασχίζοντας ένα όμορφο πεζόδρομο φτάσαμε στην παραλία.
Εκεί μας περίμενε ένας ευειδής νέος, ο Παναγιώτης, Δρ φιλοσοφίας και πρόθυμος να μας μιλήσει για τη νεότερη ιστορία της πόλης. Ανήκει στην ομάδα διεκδίκησης «Ελευσίνα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης 2021», και με τίτλο «Μετάβαση στην EUphoria», η πρόταση της Ελευσίνας εστίασε στην ποιοτική αναβάθμιση που μπορούν να παράγουν οι τέχνες και ο πολιτισμός, εφόσον τεθούν στο επίκεντρο κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας. Η «EUphoria» αποτελεί μια προσπάθεια να συνδεθούν όλοι οι τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας με την τέχνη και τον πολιτισμό, αντιμετωπίζοντας υπό ένα νέο πρίσμα τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας· περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές.
Και κέρδισε τον τίτλο!
Η Ελευσίνα όμως είναι και κάτι άλλο …πιο «βαρύ», είναι οι βιομηχανίες της, που έθρεψαν φαμίλιες και γενιές. Μια μικρή αναφορά στο βιομηχανικό χάρτη. ΤΙΤΑΝ, οινοποιητικές, υαλουργείο, εργοστάσια επεξεργασίας ρητίνης, κεραμοποιεία (Καμίνια). Εδώ εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες το ’22, για να δουλέψουν στις βιομηχανίες της περιοχής, γεγονότα που πολλοί μάθαμε από το ντοκυμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή «Αγέλαστος Πέτρα» (2000).
Τα χρόνια της «επιφανειακής ευημερίας» εμφανίζονται τα πρώτα κρούσματα ρύπανσης. Η θάλασσα ρυπαίνεται από πετρέλαιο, που τα πλοία ξεφόρτωναν για την τροφοδοσία των εργοστασίων. Η ρύπανση της πόλης είχε αρχίσει: Χαλυβουργική, Ελαιουργική, Διυλιστήρια Ασπροπύργου, ΠΕΤΡΟΓΚΑΖ, ΧΑΛΥΨ, Ναυπηγεία, ΠΕΤΡΟΛΑ Α.Ε. Τα απόβλητα του εργοστασίου δίνουν τη χαριστική βολή σε θάλασσα και περιβάλλον.
Και εδώ ολοκληρώνεται «Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης», εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα…, στίχοι Ν. Γκάτσος, μουσική Μ. Χατζιδάκης (1976). Η βόλτα συνεχίστηκε στα τσιπουράδικα, στα μεζεδοπωλεία και η επιστροφή ξεκίνησε με τη σκέψη να φτερουγίζει στο Σουσάκι, στην αρχαία Ελευσίνα, στις τελετές μύησης, στη βιομηχανική «ακμή» και στην παρακμή… Πιστεύω πως κέντρισε το ενδιαφέρον όλων μας αυτή η «παμπάλαιη» πόλη.
Αλήθεια, δεν μας αποκάλυψε κανείς στην επιστροφή αν συνάντησε το κορίτσι που αγαπούσε στην Ελευσίνα μια φορά…
Γ. Θ.