«Το Περιβάλλον στην Ελλάδα της Κρίσης»

 

Εισήγηση Στέφανου Κ. Κοσμά

 

«Ο Πολεοδομικός Σχεδιασμός στην Πάτρα και 

οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις του» 

 

ή

 

«Ο Πολεοδομικός Σχεδιασμός της Πάτρας στον καιρό του μνημονίου»

 

 

 

1. Γ.Π.Σ. ν.2508/97 και προστασία περιβάλλοντος

 

1.1.  Γενικά

 

Ο νόμος 2508/97 αντικατέστησε το νόμο 1337/83 (γνωστός ως νόμος Τρίτση) και πλέον αποτελεί το θεσμικό πλαίσιο του εν Ελλάδι ασκούμενου πολεοδομικού σχεδιασμού. 

 

Με το Ν.2508/97 προβλέπονται δύο επίπεδα πολεοδομικού σχεδιασμού. Στο 1^ο επίπεδο, όπου επικεντρώνεται και η εισήγησή μας, περιλαμβάνονται τα Ρυθμιστικά Σχέδια (Ρ.Σ.) για τα πολεοδομικά συγκροτήματα της χώρας με μητροπολιτικό χαρακτήρα (όπως η Πάτρα) και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ) για τον αστικό και περιαστικό χώρο. 

 

Στο 2^ο επίπεδο περιλαμβάνονται οι Πολεοδομικές Μελέτες (Π.Μ.) και οι Πράξεις Εφαρμογής (Π.Ε.), οι οποίες, μαζί με τις μελέτες αναπλάσεων, παραγωγικών πάρκων και άλλες ειδικές μελέτες, αποτελούν την εξειδίκευση και εφαρμογή του 1^ου επιπέδου Πολεοδομικού Σχεδιασμού.

  

Το περιεχόμενο των ΓΠΣ του Ν.2508/97 είναι διαφοροποιημένο σε σχέση με αυτό των παλιών ΓΠΣ του Ν.1337/83. Τα νέα ΓΠΣ δεν αφορούν απλά και μόνο στον λεγόμενο «φυσικό σχεδιασμό» αλλά συγκεντρώνουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που, εν δυνάμει, τα καθιστούν τοπικά σχέδια βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης.

 

Κατευθυντήρια αρχή του Ν.2508/97 είναι η διασφάλιση βιώσιμης οικιστικής ανάπτυξης των πόλεων και οικισμών μας, με την κατοχύρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού όχι μόνο στον αστικό χώρο αλλά σε ολόκληρο τον εξωαστικό, με όρους προστασίας του περιβάλλοντος. 

 

Έτσι τα όρια των νέων ΓΠΣ διευρύνονται και αφορούν πλέον το σύνολο της εδαφικής περιφέρειας των ΟΤΑ, ρυθμίζοντας τις χρήσεις γης, την οργάνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, τα μεγέθη οικιστικής ανάπτυξης κ.λπ. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με την έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος, συνιστά την ειδοποιό τους διαφορά από τα παλιά ΓΠΣ του Ν.137/83.

 

1.2. Στα καθ’ ημάς

 

Με καθυστέρηση 15 χρόνων το νέο ΓΠΣ της πόλης μας και της ευρύτερης περιοχής της, ήρθε ν’ αντικαταστήσει το παλιό του Ν.1337/83 που είχε θεσμοθετηθεί το 1986. Πέρα από «καθυστερημένο» κουβαλά και εγγενείς αδυναμίες, αφού:

 

• Υπήρξε «θύμα» των πρόσφατων διοικητικών αλλαγών (Καλλικράτης) και έτσι περιορίζεται στα όρια του παλιού Καποδιστριακού Δήμου.

 

• Δεν υπηρετεί το αυτονόητο πολεοδομικό αξίωμα, σύμφωνα με το οποίο, κάθε υποκείμενο επίπεδο πολεοδομικού σχεδιασμού ακολουθεί, υλοποιεί και ειδικεύει τις κατευθύνσεις του αμέσως υπερκειμένου, αφού, μελετήθηκε και θεσμοθετήθηκε, χωρίς την προΰπαρξη Ρυθμιστικού Σχεδίου για το πολεοδομικό συγκρότημα Πατρών.

 

Σε κάθε, περίπτωση, «αν το αφήσουν ν’ ανθίσει», αν δηλαδή τηρηθούν οι βασικές δεσμεύσεις και κατευθύνσεις του και δεν «βιασθούν» μέσω «παρεκκλίσεων» μνημονιακής έμπνευσης, θ’ αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής. 

 

Ήδη, 15 μήνες από τη θεσμοθέτηση και έναρξη εφαρμογής του, βιώνουμε απίθανες στρεβλώσεις (περίπτωση εφαρμοστέων χρήσεων γης στον αστικό χώρο), χωρίς ευθύνη μάλιστα των δανειστών μας αλλά σε δόξα της ελληνικής γραφειοκρατίας και της δαιδαλώδους πολεοδομικής νομολογίας. 

 

 

2.  Βασικές αρχές οργάνωσης του ΓΠΣ Πάτρας για τον αστικό και τον εξωαστικό της χώρο

 

Οι βασικές αρχές οργάνωσης του αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου, όπως αυτές τίθενται από τις ισχύουσες διατάξεις, είναι οι ακόλουθες:

 

• Κάλυψη των αναγκών κατοικίας στα υπάρχοντα και ήδη θεσμοθετημένα οικιστικά κελύφη.
• Διασφάλιση, προστασία και αξιοποίηση των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών, καθώς και των περιοχών ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος και δημιουργία ενιαίων δικτύων πολιτιστικών και περιβαλλοντικών διαδρομών, σε αντιστοιχία με τους πολιτιστικούς και περιβαλλοντικούς πόρους της ευρύτερης περιοχής.
• Οργάνωση και ανάδειξη υποδοχέων για εγκατάσταση παραγωγικών δραστηριοτήτων.
• Διασφάλιση της γεωργικής γης ως παραγωγικού πόρου και ιδιαίτερα αυτής της υψηλής παραγωγικότητας.

 

Ειδικότερα, σύμφωνα με το Δομικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Δ. Πατρέων (έτος – στόχος 2021), προστατεύονται και μένουν εκτός οποιασδήποτε οικιστικής ανάπτυξης:

 

• Δάση και δασικές εκτάσεις,
• περιοχές περιαστικού πρασίνου,
• περιοχές ή θέσεις φυσικού κάλλους,
• υγροβιότοποι, και
• περιοχές που περιλαμβάνουν στοιχεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος.

 

Επίσης προστατεύεται, ως παραγωγικός πόρος, η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, που αναπτύσσεται στο ΝΑ όριο του σχεδίου πόλεως, ανάμεσα στο Διακονιάρη και το Γλαύκο, καθώς και οι θύλακες γεωργικής γης που έχουν εντοπιστεί στην ορεινή και ημιορεινή περιοχή και γύρω από τους οικισμούς. 

 

Όσον αφορά στον αστικό χώρο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος (ΠΣΠ), αυτός οργανώνεται με βάση την αξιοποίηση των νέων προοπτικών που ανοίγονται για την βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης με: 

 

• Τη δημιουργία πολυκεντρικής δομής και την ανασυγκρότηση της.
• Την αναβάθμιση και αποσυμφόρηση του ιστορικού κέντρου της Πάτρας μέσω της μεταφοράς εξυπηρετήσεων στις πολεοδομικές ενότητες.
• Τη δημιουργία Επιχειρησιακού Πάρκου κατά μήκος της ακτής Δυμαίων.
• Την υπογειοποίηση τμήματος της σιδηροδρομικής γραμμής και την αναβάθμιση της υπέργειας ζώνης.
• Την απελευθέρωση του μεγαλύτερου τμήματος του παλιού λιμανιού και την απόδοση του στην πόλη. 

 

Ως προς τον δευτερογενή τομέα και τις εν γένει παραγωγικές δραστηριότητες, προβλέπεται η χωροθέτηση και ανάπτυξη τους στην Βιομηχανική Περιοχή του Αγ. Στεφάνου (ΒΙΠΕ), στην υπό εξυγίανση περιοχή του ΒΙΠΑ–ΒΙΟΠΑ Γλαύκου καθώς και στον υπό ανάπτυξη νέο υποδοχέα (Ζώνη Ελεγχόμενης Ανάπτυξης) παραγωγικών δραστηριοτήτων παρά τον Γλαύκο ποταμό μεταξύ του κόμβου Κ5, της περιμετρικής και του Σχεδίου Πόλεως.

 

Χωροθετούνται Ζώνες Ελεγχόμενης Ανάπτυξης (ΖΕΑ) αθλητισμού, τουρισμού και αναψυχής, αντιστοίχως, παρά την περιμετρική μεταξύ των κόμβων Κ4 και Κ5, των κόμβων Κ1 και Κ2 και βορειανατολικά του έλους Αγυιάς. 

 

 

1. Προβλέψεις – ρυθμίσεις του Γ.Π.Σ. Πάτρας που προστατεύουν και αναβαθμίζουν το φυσικό και δομημένο περιβάλλον

 

1. Στο πλαίσιο προστασίας των φυσικών πόρων της περιοχής του Δήμου, καθορίζονται Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ – χάρτης Π.2) στις οποίες δεν επιτρέπεται η πολεοδόμηση και έχουν ειδικό καθεστώς διαχείρισης, ανάδειξης, προστασίας και ελέγχου των χρήσεων γης, προκειμένου να διασφαλιστεί η ισορροπία των οικοσυστημάτων και η αναπαραγωγική τους ικανότητα. 

 

Ως Περιοχές Ειδικής Προστασίας, στην εκτός σχεδίου περιοχή του Δήμου Πατρέων, προσδιορίζονται οι εκτάσεις εκείνες που καταλαμβάνονται από τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, οι υγρότοποι (ποταμοί, Έλος Αγυιάς), τα ρέματα και οι παραρεμάτιες περιοχές, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία.

 

Στο ΦΕΚ έγκρισης του ΓΠΣ αναφέρονται αναλυτικά οι ανά περιοχή επιτρεπόμενες δραστηριότητες και ειδικές χρήσεις. Αναλυτικά οι προβλεπόμενες ΠΕΠ είναι:

 

α.   Περιοχή προστασίας Παναχαϊκού όρους (ΠΕΠ 1) 

 

Καταλαμβάνει το ακατάλληλο για δόμηση (από αστικογεωλογική άποψη) τμήμα του Παναχαϊκού όρους και επεκτείνεται δυτικά, προκειμένου να περιλάβει τις σημαντικές χαράδρες που υπάρχουν στη ζώνη μέχρι την περιμετρική οδό. Διαρθρώνεται σε 4 επί μέρους ζώνες (Α0, Α2, Α3 και Π).

 

Οι ρυθμίσεις που προβλέπονται έχουν σκοπό τη διαφύλαξη των υφιστάμενων δασικών οικοσυστημάτων, τη βιώσιμη διαχείρισή τους και την οργάνωση των χρήσεων και δραστηριοτήτων, στα τμήματα της περιοχής που δεν εμπίπτουν στη δασική νομοθεσία, κατά τρόπο συμβατό με το εν γένει περιβάλλον προστασίας. Κατά περίπτωση καθορίζεται κατώτατο όριο κατάτμησης και αρτιότητας 10 – 12 στρ.

 

Τμήμα της περιοχής του Παναχαϊκού προτείνεται να ενταχθεί στην κατηγορία «Εθνικά Πάρκα». Κρίνεται απαραίτητη η άμεση σύσταση Φορέα Διαχείρισης της περιοχής. Μέχρι τη δημιουργία του Φορέα της περιοχής, την ευθύνη για την διαχείριση των ζωνών του Εθνικού Πάρκου προτείνεται να αναλάβει αποκλειστικά το Δασαρχείο Πατρών.

 

β.  Περιοχή Δασυλλίου – Βλατερού (ΠΕΠ 2.1) & περιοχή Λόφου Διάκου (ΠΕΠ 2.2)

 

Είναι περιοχές περιαστικού πρασίνου σε άμεση γειτνίαση με τον αστικό ιστό. Δεδομένης της παντελούς έλλειψης πάρκων στο αστικό συγκρότημα της Πάτρας, οι δύο αυτές περιοχές, θα λειτουργήσουν σαν πάρκα πόλης. Καθορίζεται κατώτατο όριο κατάτμησης στα 8στρ. Πιο συγκεκριμένα:

 

Η περιοχή Δασσυλίου – Βλατερού (ΠΕΠ 2.1) περικλείεται από το ανατολικό όριο του σχεδίου πόλεως και τη μικρή περιμετρική. Προβλέπεται ότι η περιοχή αυτή θα δεχθεί πιέσεις για δόμηση λόγω της άμεσης γειτνίασής της με τον πολεοδομικό ιστό εν όψει και της ολοκλήρωσης της μικρής περιμετρικής. Διαθέτει στοιχεία που την προσδιορίζουν ως περιοχή προστασίας. Τα στοιχεία αυτά είναι ο λόφος του Δασυλλίου και τα μοναστήρια.

 

Η περιοχή Λόφου Διάκου (ΠΕΠ 2.2) περιβάλλεται από τον αστικό ιστό. Αποτελεί πνεύμονα πρασίνου που αγκαλιάζεται από την πόλη. Μέσα στην περιοχή υπάρχουν και λειτουργούν νοσοκομεία (όπως το Καραμανδάνειο) και μοναστήρι.

 

γ. Περιοχές θυλάκων – νησίδων αστικού πρασίνου (ΠΕΠ 3)  

 

δ.  Περιοχές προστασίας ρεμάτων και παραρεμάτιων ζωνών (ΠΕΠ 4)

 

Η περιοχή μελέτης αποστραγγίζεται από τέσσερις χείμαρρους. Το Χάραδρο, το Μείλιχο, το Διακονιάρη και το Γλαύκο που έχουν τις πηγές τους στις κλιτύες του Παναχαϊκού όρους. Θεσμοθετούνται ΠΕΠ στις παρόχθιες ζώνες πλάτους 50μ. των ποταμών αυτών, προκειμένου να προστατευθεί τόσο το υδάτινο στοιχείο τους όσο και η παρόχθια βλάστηση.   

 

ε.  Περιοχή προστασίας Έλους Αγυιάς (ΠΕΠ 5)

 

Πρόκειται γι’ αστικό υγροβιότοπο (έκτασης περίπου 372στρ.) καταχωρημένο στους καταλόγους του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων – Υγροτόπων. 

 

Το έλος της Αγυιάς προτείνεται να μετεξελιχθεί, από μια νεκρή ζώνη, σ’ ένα ζωντανό, ανοικτό σε όλους τμήμα της πόλης και ν’ αποτελέσει διέξοδο στις μεγάλες ανάγκες για πράσινο, αναψυχή και πολιτισμό, εντασσόμενο στο δίκτυο των πολιτιστικών και «πράσινων» χώρων της πόλης. Προτείνεται να προστατευθεί και να εξυγιανθεί το έλος με κατάλληλα έργα, ενώ παράλληλα, η γύρω από το έλος περιοχή, με ήπιες παρεμβάσεις, να διαμορφωθεί σε Πάρκο Οικολογίας, Αναψυχής και Πολιτισμού.

 

στ.  Περιοχή Προστασίας εκβολών Χάραδρου (ΠΕΠ 6)

 

Οι εκβολές του Χαράδρου θα πρέπει να προστατεύονται προκειμένου να προσφέρουν στον αστικό ιστό μια «υπόμνηση» του υγρού στοιχείου των ποταμών που διασχίζουν το Πολεοδομικό Συγκρότημα.

 

ζ.  Ο χώρος του Κάστρου (ΠΕΠ 7) σαν μνημείο και αρχαιολογικός χώρος  ειδικού ενδιαφέροντος.

 

η.   Ο χώρος του μυκηναϊκού νεκροταφείου στη περιοχή της Βούντενης (ΠΕΠ 8)

 

θ.  Ο χώρος της Πηγής του Ρωμαϊκού Υδραγωγείο (ΠΕΠ 9)

 

ι.   Ο αρχαιολογικός χώρος της μικρής περιμετρικής (ΠΕΠ 10)

 

κ. Στα μεμονωμένα μνημεία, που βρίσκονται εκτός οικιστικών περιοχών, τίθεται ζώνη προστασίας 500μ.

 

3.2.  Περιοχές Περιορισμού – Ελέγχου Δόμησης (ΠΕΠΔ 1, 2 & 3)

Ως περιοχές περιορισμού και ελέγχου δόμησης (ΠΕΠΔ), στην εκτός σχεδίου περιοχή, προσδιορίζονται εκτάσεις κυρίως γεωργικής γης που αναπτύσσονται ανατολικά του πολεοδομικού συγκροτήματος Πατρών και μέχρι την Περιμετρική, για τις οποίες απαιτείται έλεγχος και περιορισμός της οικιστικής εξάπλωσης ένεκα των σημαντικών οικιστικών πιέσεων που δέχονται. 

 

Πέραν του ελέγχου των επιτρεπόμενων χρήσεων καθορίζονται κατώτατο όριο κατάτμησης 6 – 8στρ, αρτιότητας 4στρ. και κατάργηση των παρεκκλίσεων της εκτός σχεδίου και οικισμού δόμησης

 

1. Δίκτυα πολιτιστικών – τουριστικών διαδρομών

    

Μέσα στο περίγραμμα της πόλης αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Πάτρας και ειδικότερα στο Παναχαϊκό Όρος, έχουν εντοπιστεί τουριστικές διαδρομές και στάσεις σε χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος και αναψυχής. 

 

Διαδρομή μέσα στο ΠΣΠ που διατρέχει την παραλία από τον Γλαύκο ως το Έλος της Αγυιάς με θηλιές προς βορρά περί το Ιστορικό Κέντρο και το Νέο Μουσείο – Ρωμαϊκή Γέφυρα.

 

Στην διαδρομή αυτή μπορούν να αποτελέσουν σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος:

• Το Ρωμαϊκό Ωδείο, Ακρόπολη – Κάστρο, Ναός Αγ. Ανδρέα – Μαντική Πηγή Δήμητρας, Αρχαίο Λιμάνι, Ρωμαϊκή Γέφυρα, Ρωμαϊκό Υδραγωγείο.
• Από τα νεώτερα μνημεία, σύνολα νεοκλασσικών κτιρίων, αντιπροσωπευτικά κτίρια του μοντέρνου κινήματος και της σύγχρονης αρχιτεκτονικής.
• Ως προς τις πλατείες, η πλατεία του Αγ. Γεωργίου, του Παντοκράτορα, η πλατεία – άλσος στα Ζαρουχλέϊκα.
• Ως τοπόσημα και τοπία ενδιαφέροντος, ο σταθμός του Αγ. Νικολάου, η προβλήτα της Αγ. Νικολάου, η Μαρίνα Τερψιθέας, η πανοραμική άποψη της Πάτρας από το Κάστρο, τα Ψηλά Αλώνια, οι βαθμίδες στις οδούς Αγ. Νικολάου και Γεροκωστοπούλου, ο λόφος Βλατερό, το Δασύλιο, ο λόφος Ζαβλάνι.

 

Μικτή διαδρομή με αφετηρία τον μελλοντικό πράσινο άξονα κατά μήκος της Σιδηροδρομικής γραμμής (μετά τη βύθισή της), βατή από πεζούς, ποδήλατα και αυτοκίνητα στην παράλληλη οδό ήπιας κυκλοφορίας. Με δυτικές φυγές προς τη θάλασσα και ανατολικές προς τις εντός Περιμετρικής κι εντός ορίων Δήμου αρχαιότητες και οικοτόπους. 

 

Μακρινότερες διαδρομές του Παναχαϊκού Όρους στο πλαίσιο τοπικών κι ευρωπαϊκών προγραμμάτων (W.W.F. Natura, Ευρωπαϊκό Μονοπάτι, Αγροτουρισμό κ.α.) επιτυγχάνοντας το συνδυασμό αρχαιολογικών – τουριστικών διαδρομών της πόλης με περιβαλλοντικές διαδρομές του Παναχαϊκού Όρους.  

 

Μείζονες μικτές διαδρομές όπως: το καρναβαλικό χωριό – πάρκο, τα ευρήματα στη μικρή περιμετρική, ο οικισμός Βούντενης (Αρχαία Μεσσάτις) και το μυκηναϊκό νεκροταφείο, ο οικισμός Ρωμανός και το πλησίον του υδραγωγείο, τα τοπία της περιοχής σημαντικού φυσικού κάλλους που έχουν επισημανθεί στην περιοχή προστασίας του Παναχαϊκού Όρους.

 

1. Δίκτυα κυκλοφορίας πεζών – ποδηλάτου – προαστιακού 

 

Οι σύγχρονες στρατηγικές διαχείρισης των μετακινήσεων στα αστικά κέντρα βασίζονται στη διαπίστωση ότι δεν είναι δυνατό να συνεχίζεται η πολιτική προτεραιότητας στο Ι.Χ. και η συνακόλουθη αναζήτηση χώρων για την κατασκευή δρόμων και εγκαταστάσεων στάθμευσης. Υιοθετούνται πολιτικές ενίσχυσης της βιώσιμης κινητικότητας, αποθάρρυνσης της ανεξέλεγκτης χρήσης του ΙΧ (ιδιαίτερα στο κέντρο) και ενθάρρυνσης των εναλλακτικών τρόπων μεταφοράς.

 

Το ΓΠΣ εντοπίζει άξονες κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων (εντός και εκτός του ΠΣΠ) που ενσωματώνονται στο παραποτάμιο πράσινο, σε χώρους αναψυχής – πολιτισμού και συνδέουν περιοχές κατοικίας, εργασίας ή χώρων αναψυχής. Προτείνει την επέκταση και πύκνωση των στάσεων του προαστιακού σιδηροδρόμου.

 

Ο άξονας πρασίνου–πεζόδρομου–ποδηλατόδρομου, που δημιουργείται μετά την υπογειοποίηση της σιδηροδρομικής γραμμής, θα είναι μια υπόμνηση του γραμμικού πάρκου (παράλληλα προς την ακτή) που είχε προτείνει ο Στ. Βούλγαρης. 

 

1.   Θαλάσσιο μέτωπο 

 

Θα πρέπει να υπομιμνηστεί ότι η Πάτρα είναι η μοναδική μεγάλη πόλη της χώρας με θαλάσσιο μέτωπο «κλειστό» στον κάτοικο, τον τουρίστα και τον επισκέπτη σε τόσο δυσανάλογα μεγάλο βαθμό.

 

Από τα 12km μήκους ακτής του Δήμου Πατρέων, τα 7km καταλαμβάνονται από τη λιμενική ζώνη. Δηλαδή το 60% περίπου του θαλάσσιου μετώπου είναι ουσιαστικά κλειστό σε οποιαδήποτε άλλη χρήση και δραστηριότητα του πολεοδομικού συγκροτήματος. Στην πρωτεύουσα, στη Θεσ/νίκη, στο Ηράκλειο, στο Βόλο, στην Καβάλα τα μεγέθη και τα ποσοστά είναι τελείως διαφορετικά με το ανοικτό μέτωπο σ’ αυτές τις πόλεις να είναι το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό του θαλασσίου μετώπου. Η πρόταση του ΓΠΣ για το παλιό λιμάνι έχει ως εξής:

 

•   Η βόρεια λιμενολεκάνη διατηρείται για τον ελλιμενισμό κρουαζιερόπλοιων.
•   Στην κεντρική λιμενολεκάνη δημιουργείται μαρίνα για μεγαλύτερα σκάφη.
•   Η νότια λιμενολεκάνη (κριπιδώματα και αποβάθρες) θα αποδοθεί για κοινόχρηστες χρήσεις αναψυχής και τουριστικών – πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Το συντριπτικό ποσοστό της έκτασης θα καταλαμβάνουν διαμορφωμένοι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι.
•   Η ιχθυόσκαλα διατηρείται και προτείνεται η εξυγίανση της.
•   Στο τμήμα της λιμενικής ζώνης μεταξύ Παπαφλέσσα και Διακονιάρη δημιουργείται αστικό πάρκο με χώρους πολιτιστικών δραστηριοτήτων αναψυχής και τουρισμού.

 

Για την πραγμάτωση της πρότασης, αναγκαία προϋπόθεση είναι η υλοποίηση των υπεσχημένων… Ήτοι, των δημόσιων και διαχρονικών πολιτικών δεσμεύσεων (με πιο πρόσφατη αυτή των 3 πολιτικών αρχηγών της συγκυβέρνησης) περί παραχώρησης του παλιού λιμανιού στο Δήμο. 

 

Πάρα τους μακροχρόνιους αγώνες πολιτών και φορέων της πόλης και τις αλλεπάλληλες εξαγγελίες και δεσμεύσεις των πολιτικών, το θέμα παραμένει σε εκκρεμότητα. Το αίτημα της πόλης συνίσταται στην εξαίρεση διαχείρισης από το ΤΑΙΠΕΔ του ήδη προσωρινά παραχωρημένου τμήματος του παλιού λιμανιού.

 

Ατυχώς, ούτε στο προσφάτως ψηφισθέν πολυνομοσχέδιο, δεν έγινε κατορθωτό (μέσω τροπολογίας) να υπάρξει  σχετική αναφορά. Δηλαδή ότι, το περιγραφόμενο στη σύμβαση προσωρινής παραχώρησης τμήμα των 3km του παλιού λιμανιού (πλην της βόρειας λιμενολεκάνης που θα παραχωρηθεί μετά την κατασκευή του 3^ου τμήματος του νέου λιμανιού), περιέρχεται στο Δήμο Πατρέων.  

 

1. Ανατροπές στον πολεοδομικό σχεδιασμό λόγω μνημονιακών «υποχρεώσεων» 

 

Η τήρηση των πιο πάνω φιλοπεριβαλλοντικών αλλά και των λοιπών ρυθμίσεων – προτάσεων του ΓΠΣ της Πάτρας, όπως και κάθε άλλης περιοχής, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις προκρινόμενες πολιτικές επιλογές. Πολιτικές ενθάρρυνσής του θεσμοθετημένου Π.Σ. συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Πολιτικές αγνόησης, απαξίωσης ή, ακόμη χειρότερα, αλλοτρίωσής τους μέσω «ειδικών ρυθμίσεων» και «παρεκκλίσεων», δεν αποτελούν μόνο στρέβλωση του θεσμοθετημένου Π.Σ. αλλά υποβαθμίζουν τις περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές καθώς και τις περιοχές ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος.

 

Στην Ελλάδα της κρίσης, ο πολεοδομικός σχεδιασμός και τα νομοθετήματά του μπαίνουν στο περιθώριο. Ρυθμίσεις αντισυνταγματικές και χαριστικές, σαν αυτές των κρατικοποιήσεων, βαφτίζονται «διαρθρωτικές αλλαγές» και ψηφίζονται με «Άρθρο Μόνο» καταλύοντας κάθε έννοια χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού. Αλλαγές σαρωτικές, στην κατεύθυνση διαμόρφωσης κλίματος «επενδυτικής ευφορίας» αμφίβολης αποτελεσματικότητας, «ελαφρύνουν» τους ισχύοντες πολεοδομικο–χωροταξικούς όρους και περιορισμούς. Και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι:

 

• Με το μνημόνιο vol. 2 και 3, η κατάργηση κανόνων πολεοδομικού σχεδιασμού βαφτίζεται «πολεοδομική μεταρρύθμιση». Αντιγράφουμε: «…η κυβέρνηση αναθεωρεί και τροποποιεί τη γενική νομοθεσία περί πολεοδομίας και χωροταξίας, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη ευελιξία στην αξιοποίηση ακινήτων για ιδιωτικές επενδύσεις και στην απλούστευση και επιτάχυνση των χωροταξικών σχεδίων…»

 

Σ’ εκτέλεση των πιο πάνω, το ΥΠΕΚΑ θέτει σε διαβούλευση πρόταση για τη «Μεταρρύθμιση του Πολεοδομικού και Χωροταξικού Σχεδιασμού», εναρμονισμένη στις επιταγές του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής και αλλάζει το χωρικό σχεδιασμό τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Από τους ίδιους τους συντάκτες της πρότασης «ομολογείται» ότι σε αυτή εντάσσονται και τα νέα fast-track «εργαλεία», προκειμένου αυτά να «θωρακιστούν» νομικά.

 

Προτείνεται η κατάργηση του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου και των Ρυθμιστικών Σχεδίων των «μητροπολιτικών» πόλεων!… 

 

Τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια μετατρέπονται σε Τοπικά Πλαίσια Χωρικής Οργάνωσης και δεν θα έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα ούτε για τη διοίκηση ούτε για τους πολίτες (πλήρης ασυδοσία δηλαδή), σε αντίθεση με τα σημερινά ΓΠΣ όπου απαγορεύεται η έκδοση οικοδομικών αδειών για χρήσεις που δεν είναι συμβατές με το εγκεκριμένο ΓΠΣ.

• Με το πολυνομοσχέδιο για τη «Διαμόρφωση φιλικού αναπτυξιακού περιβάλλοντος για τις στρατηγικές και ιδιωτικές επενδύσεις» ή αλλιώς «νόμος είναι το συμφέρον του επενδυτή», καταλύονται ακόμη και στοιχειώδεις κανόνες, όροι και προϋποθέσεις πολεοδομικού σχεδιασμού, στην κατεύθυνση πλήρους ανοίγματος του νομοθετικού πλαισίου στην ανεξέλεγκτη επιχειρηματική δραστηριότητα και στην «αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας. 

Το Υπουργείο Ανάπτυξης (έχοντας πλέον υποκαταστήσει το ΥΠΕΚΑ) επινοεί fast-track διαδικασίες εισάγοντας, προ καιρού, το θεσμό των «Ειδικών Σχεδίων Αξιοποίησης Δημοσίων Ακινήτων» (ΕΣΧΑΔΑ). Προσφάτως επέκτεινε τις «πρωτοβουλίες» του και με τις ανάλογης έμπνευσης faster-track διαδικασίες των «Ειδικών Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων» (ΕΣΧΑΣΕ) όπου, με την έκδοση Προεδρικών Δ/των, προσδιορίζεται το χωροταξικό πλαίσιο, η επενδυτική ταυτότητα, οι χρήσεις γης και η παραχώρηση αιγιαλού–παραλίας για τη χωροθέτηση «στρατηγικών» επενδύσεων κατά παρέκκλιση των όρων και περιορισμών δόμησης του οικοδομικού κανονισμού και του πολεδομικού σχεδιασμού. Ρυθμίσεις, των οποίων η εφαρμογή επεκτείνεται και στα ακίνητα της Εκκλησίας.

Αίρονται οι απαγορεύσεις δραστηριοτήτων στις αγροτικές γαίες υψηλής παραγωγικότητας. Ενώ μέχρι σήμερα επιτρεπόταν μόνο η γεωργική εκμετάλλευση και η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ, πλέον επιτρέπεται η εκτέλεση στρατιωτικών έργων, μεγάλων αναπτυξιακών έργων του Δημοσίου και των ΟΤΑ και οι στρατηγικές επενδύσεις.

• Λες και περίσσευαν οι υπέρ του Πράσινου Ταμείου (ν.3889/2010 ή αλλιώς το περιβαλλοντικό άλλοθι της πολιτείας) διατιθέμενες πιστώσεις, που ανέρχονταν στο ιλιγγιώδες ποσοστό του 5% των πόρων που εισπράττονται από τις ρυθμίσεις για τους ημιϋπαίθριους και την τακτοποίηση αυθαιρέτων (με το υπόλοιπο 95% να πηγαίνει στη μαύρη τρύπα του κρατικού προϋπολογισμού), προσφάτως υποδιπλασιάστηκε στο 2,50%!

 

Ιστορικά, ως κράτος και δημόσια διοίκηση, παραπαίουμε ανάμεσα σε δύο άκρα που, εντέλει, συνιστούν τις δύο όψεις του νομίσματος. Στο πρώτο,  αποτυπώνεται το εφιαλτικό γραφειοκρατικό πλαίσιο, αποτρεπτικό για τους επενδυτές. Στο δεύτερο, η απελπισία και ο πανικός του κρατικού μηχανισμού που, εν ονόματι της προσέλκυσης επενδύσεων, διαγράφει τα πάντα, μεταξύ αυτών και το κοινωνικό και περιβαλλοντικό συμφέρον. 

 

Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί ν’ αγνοηθούν οι επιπτώσεις από τη δημοσιονομική κρίση. Φοβικά σύνδρομα, απέναντι στην «αγορά» και στις παραγωγικές και επιχειρηματικές δράσεις, μόνο προβλήματα και αστοχίες φέρνουν στο σχεδιασμό. Η παραδοσιακή πολεοδομία, όπως εκφραζόταν μέχρι σήμερα σαν ρύθμιση του χώρου και της δόμησής του, είναι ξεπερασμένη. Ο σύγχρονος Π.Σ. έχει ολιστικό χαρακτήρα και επιβάλει την ενσωμάτωση σ’ αυτόν και των υγιών παραγωγικών δράσεων.

 

Συνεπώς, λέμε: Ναι στις επενδύσεις, όχι όμως στις θεσμικές εκπτώσεις και στις αμφίβολης αποτελεσματικότητας επενδύσεις, υπό το φόβητρο της οικονομικής κρίσης. Λέμε: Ναι στην «πράσινη ανάπτυξη», όχι όμως με «μαύρα» έργα.

 

Σας ευχαριστώ, Στέφανος Κοσμάς