Σύμφωνα με σχετική ενημέρωσή μας πληροφορηθήκαμε και διαπιστώσαμε τα παρακάτω: Σε αντίθεση με την ενημέρωση προς τον Φορέα Διαχείρισης της προστατευόμενης Περιοχής Στροφυλιάς Κοτυχίου ότι θα επρόκειτο για επιδιόρθωση του υπάρχοντος δρόμου, με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι έγινε κανονική ασφαλτόστρωση, και μάλιστα στο μεγαλύτερο τμήμα του δρόμου και μάλιστα με άσφαλτο εξαιρετικά μεγάλου πάχους που υπερβαίνει τα 6 cm ή ακόμα και τα 10 cm! Ταυτόχρονα σημειακά έχει ριφθεί άσφαλτος ακόμα και σε προσβάσεις, που οδηγούν σε δασικούς δρόμους.
Για τους παρακάτω λόγους που καταγράφουμε είναι πασιφανές ότι δεν πρόκειται για επισκευή, αλλά για σοβαρό παρεμβατικό έργο μέσα στον προστατευόμενο βιότοπο. Για τους ίδιους λόγους, σύμφωνα με τη νομοθεσία και με τα ευρωπαϊκά πρότυπα διαχείρισης ευαίσθητων οικοτόπων, απαιτούσε όχι μόνο θετική γνωμοδότηση από τον Φορέα Διαχείρισης, αλλά και ειδική περιβαλλοντική μελέτη. Αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει περιβαλλοντικούς όρους, ειδική υποδομή, μέσα διαρκούς ελέγχου της κυκλοφορίας και της ταχύτητας οχημάτων και προειδοποιήσεις προς τους οδηγούς.
Ο προϋπάρχων δρόμος κατασκευάστηκε πριν από την ένταξη της περιοχής σε καθεστώτα προστασίας και οι επισκευές, που είχε δεχθεί στο παρελθόν, ήταν υποπολλαπλάσιας κλίμακας, που δεν αλλοίωναν σοβαρά τις βιολογικές λειτουργίες της περιοχής. Ο δρόμος τότε είχε κυρίως αγροτική χρήση και ελάχιστη κίνηση.
Η φέρουσα ικανότητα σε αριθμό επισκεπτών δηλαδή αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στη διαχείριση ενός βιότοπου. Η όποια αλλοίωση της φυσικής προσβασιμότητας σε αυτόν έχει πάντοτε μόνο αρνητικά αποτελέσματα. Σήμερα η περιοχή δέχεται αφόρητη πίεση, επισκεπτών και λουομένων, σε ασύμμετρη κλίμακα σε σχέση με αυτό που μπορεί να αντέξει, μάλιστα δε με προοδευτικά αυξανόμενη κλίμακα. Τέτοιες παρεμβάσεις, όπως τροποποίηση του οδικού δικτύου σε ανεξέλεγκτης κυκλοφορίας, καταλήγουν σε ολέθρια αποτελέσματα, κυρίως για την άγρια πανίδα τες περιοχής και εδώ τα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά!
Σήμερα ο συγκεκριμένος δρόμος εξυπηρετεί τη ζώνη Β1 του Εθνικού Πάρκου, δηλαδή τουριστικής δραστηριότητας. Αυτή όμως οριοθετήθηκε εκεί από τους μελετητές, λόγω της προϋπάρχουσας τουριστικής δραστηριότητας, κάτι που περιγράφεται σαφώς από τους ίδιους. Κανένα όμως επιστημονικό στοιχείο, όπως οι ίδιοι καταγράφουν, δεν συναινεί στην καταλληλότητα της περιοχής για ανάπτυξη τέτοιου είδους χρήσεις και δραστηριότητες. Άλλωστε στην πραγματικότητα και από την επιστημονική πλευρά ισχύει ακριβώς το αντίθετο! Ειδικότερα: στη συγκεκριμένη περιοχή συναντώνται όλοι σχεδόν οι τύποι οικοσυστημάτων, που απαρτίζουν την προστατευόμενη περιοχή, χερσαίοι, υδάτινοι, παρόχθιοι, όπως αμμοθίνες, κ.λπ. και περιγράφονται στη νομοθεσία με ακρίβεια.
Ο δρόμος Μετοχίου-Καλόγριας πάντοτε προκαλούσε γεωγραφική απομόνωση των υδάτινων οικοσυστημάτων από τα χερσαία, έχοντας παράλληλη κατεύθυνση ως προς αυτά. Ως αποτέλεσμα όμως της φυσικής του παλαίωσης ήταν η διατήρηση της χαμηλής ταχύτητας στην κίνηση των οχημάτων και αυτό χωρίς να προκαλεί ενόχληση στους οδηγούς. Έτσι το σοβαρό πρόβλημα, που προκαλούσε, θα μπορούσε να ελεγχθεί με τη δημιουργία ειδικής υποδομής, που προβλέπεται για δρόμους που διασχίζουν τμήματα ευαίσθητων περιοχών. Η ασφαλτόστρωσή του όμως τον μετατρέπει σε δρόμο ανεξέλεγκτης ταχείας κυκλοφορίας, που προκαλεί διχοτόμηση και στραγγαλισμό των βιολογικών λειτουργιών του βιότοπου, με αποτέλεσμα την περεταίρω υποβάθμισή του.
Κορυφαίο αποτέλεσμα της βλάβης, που προκαλεί στο οικοσύστημα, αποτελεί η δολοφονία της άγριας πανίδας κάτω από τους τροχούς των αυτοκινήτων. Αποτελεί την κύρια αιτία της μείωσης της παρουσίας κάθε είδους μικρής άγριας πανίδας και αφορά κυρίως στα ερπετά και τα αμφίβια. Οι απώλειες σε πυκνότητα πληθυσμών ανά είδος υπολογίζονται σε ποσοστό με το παρελθόν τουλάχιστον 60%. Αυτό παρατηρείται σε όλα τα όμορα προς το δρόμο τμήματα του βιότοπου και σε κυμαινόμενο βάθος, ενίοτε να φτάνει τα 600 μέτρα! Στα όρια του ασφαλτόδρομου εξαιρετικά σπάνια παρατηρείται ζωντανή πανίδα, παρά μόνο θανατωμένη στην άσφαλτο. Το ποσοστό των αμφιβίων και ερπετών, που καταφέρνουν να διασχίσουν τον ασφαλτόδρομο και να παραμείνουν ζωντανά, κινείται σε μονοψήφιο νούμερο. Το πρόβλημα εξελίσσεται και κορυφώνεται την τελευταία δεκαπενταετία, όπου παρατηρείται προοδευτική αύξηση της κυκλοφορίας οχημάτων στο δρόμο Μετοχίου-Καλόγριας, ακόμα και τις νυχτερινές ώρες. Έτσι πια θανατώνονται και νυκτόβια είδη, κυρίως αμφίβια. Αυτά τα στοιχεία, καθώς και η μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών που επισυνάπτουμε, επιβεβαιώνουν με κραυγαλέο τρόπο την σοβαρότητα της κατάστασης και της διαρκούς ή και μόνιμης βλάβης, που προκαλείται στο οικοσύστημα από τον συγκεκριμένο δρόμο και την «επισκευή» του.
Τώρα πια δεν παρατηρούνται νεκρά ζώα στην άσφαλτο, αλλά ούτε και ζωντανά στις όμορες περιοχές του βιότοπου. Προστασία στα χαρτιά στην κυριολεξία και το μόνο που ενδιαφέρει κάποιους «προστάτες» του δάσους είναι το αν θα έχει κουκουναριές και πώς θα σωθεί από την πυρκαγιά, όταν θα έρθει. Η «πυρκαγιά» όμως ήρθε, μέσω των δρόμων. Αργά και προοδευτικά αποδεκάτισε την πολύτιμη, σπάνια και κατά τα άλλα προστατευόμενη άγρια πανίδα του δάσους της Στροφυλιάς. Προστασία στα χαρτιά στην κυριολεξία και αποτέλεσμα…. «Το άδειο δάσος», δάσος χωρίς πανίδα δηλαδή. Έτσι αποκαλούν στο εξωτερικό το αποτέλεσμα άστοχων και βλαβερών ενεργειών και παρεμβάσεων σε δάση και οικοσυστήματα, που οδήγησαν στο παραπάνω αποτέλεσμα. Τις πιο πολλές φορές μάλιστα έγιναν με πρόθεση και στόχο την προστασία τους. Κατά τα δικά μας…. Ευτυχώς που οι κουκουναριές του δάσους της Στροφυλιάς είναι στη θέση τους να σκιάζουν τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα!…
Τα είδη πανίδας που φονεύονται στο δρόμο Μετοχίου-Καλόγριας είναι στην πλειοψηφία τους αυστηρά προστατευόμενα από την ελληνική και παγκόσμια νομοθεσία και η κατάταξή τους σε καταλόγους προστασίας για τα πιο πολλά από αυτά έχει μετατοπιστεί προς το αυστηρότερο. Μάλιστα δε στη θέσπιση περιβαλλοντικών όρων σε εκτέλεση έργων δεν επιτρέπονται σε αυτά παράπλευρες απώλειες. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα δύο είδη υδρόβιων χελωνών (Mauremys rivulata και Emys orbicularis) και τα δύο είδη χερσαίων χελωνών (Testudo hermanni και Testudo marginata) και τον πηλοβάτη (Pelobates syriacus chloe). Συγκεκριμένα τα παραπάνω είδη, ενώ στο παρελθόν υπήρχαν σε αφθονία, σήμερα τα συναντάμε ολοένα και πιο σπάνια.
Ο χώρος εκατέρωθεν των τριών πρώτων χιλιομέτρων του δρόμου από το Μετόχι προς Καλόγρια, πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι αποτελεί το κυριότερο σημείο εξάπλωσης ενός νέου μοναδικού ενδημικού υποείδους του αμφίβιου πηλοβάτη (Pelobates syriacus chloe), αποτελώντας ταυτόχρονα και το νοτιότερο σημείο της εξάπλωσής του. Από το 1992, οπότε ανακοινώθηκε η παρουσία του είδους Pelobates syriacus στα υγρολίβαδα του Μετοχίου, έως σήμερα, καταγράφεται δραματική μείωση του πληθυσμού και της έκτασης κατανομής του είδους εκτιμάται ότι ξεπερνά το 50%. Κύρια αιτία αποτελεί η ολοένα και αυξανόμενη κίνηση αυτοκινήτων τις νυχτερινές ώρες στο γνωστό δρόμο, που διχοτομεί τον βιότοπο.
Επειδή η ασφαλτόστρωση ή, κατά τους υπεύθυνους για το έργο, «επισκευή», έφερε (ευτυχώς, κατά τα άλλα!), στο προσκήνιο με την επιδείνωσή του, ένα χρόνιο και πολύ σοβαρό πρόβλημα. Καλούμε κάθε αρμόδιο να λάβει άμεσα και να δρομολογήσει μακροπρόθεσμα μέτρα, προκειμένου να μετριαστούν οι απώλειες στο ελάχιστο δυνατόν.
Ως άμεσα μέτρα προτείνουμε τα παρακάτω:
Αυτά άλλωστε θα έπρεπε να είχαν παρθεί και υλοποιηθεί ως περιβαλλοντικοί όροι, πριν γίνει η νέα ασφαλτόστρωση, σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα.
α) Ελαφρά ρίκνωση του οδοστρώματος σε όλο το μήκος του δρόμου με ειδικό μηχάνημα, για μείωση της ταχύτητας των οχημάτων.
β) Τοποθέτηση κρατικών σημάτων για μέγιστο όριο ταχύτητας ανάλογα με την περιοχή, από 30 έως 40 χιλιόμετρα ανά ώρα.
γ) Κατασκευή και τοποθέτηση ειδικής σήμανσης με ευρωπαϊκές προδιαγραφές και πρότυπα, που θα εγείρουν την προσοχή των οδηγών προς αποφυγή ατυχήματος με μικρά ζώα στο οδόστρωμα.
στ) Συστηματικός έλεγχος τήρησης των παραπάνω από τις αρμόδιες αρχές.
ζ) Καθαρισμός και διάνοιξη των υδρορροών κάτω από το οδόστρωμα, πλην αυτών των υγρολίβαδων του Μετοχίου.
Μέτρα σε δεύτερο χρόνο:
- Τοποθέτηση στο οδόστρωμα στοιχείων χαμηλού ύψους για την επιβράδυνση της ταχύτητας των οχημάτων (σαμαράκια). Αυτά σε συγκεκριμένες θέσεις, περίπου έξι (6) σε αριθμό, συνοδευόμενα απαραιτήτως από ειδική σήμανση.
- Μείωση του ενεργού πλάτους του ασφαλτόδρομου με την οριοθέτηση (όχι κατασκευή) λωρίδων για ποδηλατιστές.
- Ανοίγματα (περάσματα) κάτω από το οδόστρωμα σε τρεις θέσεις και κατασκευή μικρών υπερυψωμένων γεφυρών, δύο (2), για την ασφαλή διέλευση κάποιων ειδών μικρής πανίδας.
- Καθορισμός της φέρουσας ικανότητας σε αριθμό λουομένων στην παραλία τους θερινούς μήνες και εκτροπή τους προς άλλες παραλίες, όταν κρίνεται απαραίτητο. Αυτό μπορεί να γίνεται με οπτική ειδοποίηση από ηλεκτρονικό πίνακα, που θα βρίσκεται στην είσοδο της προστατευόμενης περιοχής. Έτσι θα αποφεύγεται ή περιττή κίνηση οχημάτων στο δρόμο.
Αυτά τα μέτρα σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα εφαρμόζονται στερεότυπα για κάθε παρόμοια περίπτωση και εντάσσονται οικονομικά σε προγράμματα στήριξης.
Εάν δεν τηρηθούν τα παραπάνω, παραβιάζεται η παρακάτω νομοθεσία: Η επικυρωμένη από την Ελληνική Πολιτεία διεθνής συνθήκη της Βέρνης (Ν. 1335/1983) και από τον Ν. 2204/1994 κύρωση διεθνούς συνθήκης του Ρίου περί προστασίας της βιοποικιλότητας, το Π.Δ. 1967/81 περί προστασίας της άγριας πανίδας και αυτοφυούς χλωρίδας, την Κοινοτική Οδηγία 92/43 της ΕΟΚ του Συμβ. (21-5-1992), τον Ν. 1650/86.
Επισυνάπτουμε ηλεκτρονικά φωτογραφία και την παρακάτω μελέτη:
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΖΩΩΝ, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΖΩΟΛΟΓΙΑΣ. «ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΟΔΙΚΩΝ ΘΑΝΑΤΩΣΕΩΝ ΑΜΦΙΒΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΠΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΤΡΟΦΥΛΙΑΣ», ΚΥΠΡΑΙΟΣ-ΣΚΡΕΚΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΤΡΑ, 2016.
Νομοθεσία:
- Την υπ’ αριθ. 12365 ΚΥΑ (ΦΕΚ 159/Δ΄/2009): «Χαρακτηρισμός των χερσαίων, υδάτινων και θαλάσσιων περιοχών της λιμνοθάλασσας Κοτυχίου, του δάσους Στροφυλιάς και της ευρύτερης περιοχής τους (Ν. Αχαΐας, Ν. Ηλείας) ως Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς».
- Το υπ’ αριθ. Ν. 3937 (ΦΕΚ 60/Α/31-03-2011) «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις».
- Το Ν.Δ. 191 (ΦΕΚ 350/Α/20-11-1974) περί κυρώσεως της σύμβασης Ramsar.
- Την υπ’ αριθ. 3734 (ΦΕΚ 39/Β/18-01-2002) Απόφαση Γεν. Γραμ. Π.Δ.Ελ/δας για την ίδρυση μονίμου καταφυγίου άγριας ζωής στις περιοχές βιοτόπου Δάσους Στροφυλιάς – Λίμνης Προκόπου- Λάμιας Δήμου Λαρισσού Ν. Αχαΐας.
5) Νόμος για την κίνηση τροχοφόρων σε φυσικούς χώρους, Ν. 3937/2011 Άρθρο 13.