To κείμενο που ακολουθεί είναι τμήμα από την εισήγηση του Γ. Κανέλλη στην εκδήλωση της Ένωσης Προστασίας Φυσικού και Πολιτιστικού Περιβάλλοντος Κορινθιακού – Πατραϊκού Ο ΝΗΡΕΑΣ, που έλαβε χώρα στο 22ο FORUM Ανάπτυξης με θέμα «Έξυπνες λύσεις παντού», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2019 στο ξενοδοχείο ΑΣΤΗΡ, στην Πάτρα. Περιλαμβάνει κάποιες βασικές θέσεις για το θέμα και κάποιες πράσινες – έξυπνες λύσεις για γνωστά προβλήματα της πόλης μας της Πάτρας.
Στις σύγχρονες πόλεις, λύσεις βασισμένες σε λογικές «μεγαλύτερο, εντυπωσιακότερο, ακριβότερο» δεν περπατούν πια, όχι μόνο, ούτε καν κυρίως, για λόγους στενότητας οικονομικών πόρων, αλλά κυρίως γιατί έγινε οδυνηρά κατανοητό ότι η απλή μεγέθυνση οδηγεί σε αδιέξοδα την ποιότητα του αέρα, των υδάτινων σωμάτων, την διαθεσιμότητα γης, την μετακίνηση ανθρώπων και μέσων μεταφοράς.
Βασικά πεδία έξυπνων λύσεων στις πόλεις
Τα βασικά πεδία, στα οποία απαιτείται η αναζήτηση, διάχυση και εξέλιξη έξυπνων λύσεων στις πόλεις είναι η ενέργεια, οι μεταφορές, τα απόβλητα, η διαχείριση των ποταμών και ρευμάτων, η ψηφιακή διακυβέρνηση, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
Ένα πλαίσιο ενθάρρυνσης της καινοτομίας για τη βιωσιμότητα μπορεί να θεωρηθεί η “Διακήρυξη του Άαλμποργκ” για την εφαρμογή της “Ατζέντας 21”, η οποία περιλαμβάνει συνεργασία και ανταλλαγή καλών πρακτικών στα θέματα που κυρίως απασχολούν μια πόλη (αστικό περιβάλλον, μεταφορές, πράσινο, απόβλητα, ενεργειακή στροφή), την οποία έχει συνυπογράψει και η Πάτρα χωρίς να την αξιοποιεί όμως, σε κάποιο συρτάρι ίσως βρίσκεται…
Πράσινες έξυπνες ιδέες για την Πάτρα
-Μια σημαντική έξυπνη ιδέα στο πεδίο των βιώσιμων μεταφορών είναι η πρόταση για το “ΑΧΑΪΚΟ ΜΕΤΡΟ”, του “Επιβάτη” δηλαδή ένας προαστιακός, που θα καλύπτει και τη νοτιοδυτική Αχαΐα, αλλά στο βόρειο τμήμα του θα έχει κλάδο για Πανεπιστήμιο – Νοσοκομείο.
-Η μεταφορά (στην πράξη επιτέλους – στα χαρτιά υποτίθεται ότι έγινε δεκτή) της πρότασης της παράταξης Οικολογική Δυτική Ελλάδα ήδη από το 2014 για φωτοβολταϊκά στα δημόσια κτίρια με αφετηρία τα μεγάλα σχολικά κτίρια.
-Επίσης η ίδια παράταξη έχει από ετών προτείνει τη δημιουργία συστήματος για οργανωμένη συλλογή των κλαδεμάτων και χωριστή τους κομποστοποίηση προς παραγωγή ποιοτικού εδαφοβελτιωτικού.
-Μια έξυπνη ιδέα στρατηγικού χαρακτήρα θα ήταν η εκπόνηση και εφαρμογή ενός master plan για την πρώην βιομηχανική ζώνη της Ακτής Δυμαίων, σήμερα κατά βάση, ερείπια και κενά μεγάλα οικόπεδα.
-Πρόσφατα μια μεγάλη περιοχή της δυτικής Πάτρας έμεινε χωρίς νερό για περισσότερο από 24 ώρες λόγω μεγάλης “αφανούς διαρροής”. Ο μακαρίτης διευθυντής Αποχέτευσης της ΔΕΥΑΠ και φίλος, Τάκης Παπαθεοδωρόπουλος είχε προωθήσει προς χρηματοδότηση ηλεκτρονικό σύστημα αισθητήρων για ταχύ εντοπισμό των διαρροών. ‘Έγινε, ατόνησε, «συρταρώθηκε»; Θα ήταν χρήσιμο να μάθουμε.
-Με τον ίδιο αείμνηστο φίλο είχα συζητήσει την ιδέα της χρήσης των επεξεργασμένων λυμάτων του βιολογικού καθαρισμού (γνωστού όντος ότι τα χαρακτηριστικά τους είναι αποδεκτά) για το πότισμα των πάρκων της νότιας πλευράς της πόλης ή και τη δημιουργία τεχνητού υγροβιότοπου με υδροχαρή φυτά. Στο Ισραήλ τέτοιες έξυπνες λύσεις είναι κοινός τόπος.
-Οι διανοίξεις οδών θα έπρεπε να έχουν μια λογική «έξυπνων» προτεραιοτήτων. Θυμίζω την αρθρογραφία μας για την ανάγκη διάνοιξης της Ανδρέα Παπανδρέου (και της Γοργοποτάμου) στη Δυτική Πάτρα.
– Σύστημα ηλεκτρονικών αισθητήρων για την έγκαιρη ανίχνευση πυρκαγιών έχει κατασκευαστεί από το ΕΜΠ, αλλά δεν χρησιμοποιείται (από όσο γνωρίζω).
Φυσικά η καλλιέργεια τέτοιων λύσεων (είναι θετικές διοργανώσεις, που τις προωθούν, όπως το Patras IQ) με βάση τη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία για την ανίχνευση όχι μόνο πυρκαγιών, αλλά και την συνεχή παρακολούθηση σημαντικών για την ποιότητα αέρα, εδάφους και νερών παραμέτρων είναι ό,τι καλύτερο. Κάτι τέτοιο έγινε (και βραβεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση) από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος), αλλά, από όσο γνωρίζω, δεν υποστηρίζεται συστηματικά και έχει μάλλον βαλτώσει.
-Για τα ποτάμια μας Μείλιχο, Χάραδρο, Γλαύκο: η έξυπνη λύση για τον εγκιβωτισμένο Γλαύκο, είναι τουλάχιστον να ΜΗΝ καταστρέφουμε στοιχεία βλάστησης, που επιμένουν παρά τον εγκιβωτισμό, και να επιχειρήσουμε μετριασμό της γενικής εικόνας «τσιμέντου» με έξυπνες παρεμβάσεις, με αντικατάσταση π.χ. τμημάτων με λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια (σαρζανέτ) και ανάπτυξη παρόχθιας βλάστησης. Στην περίπτωση του Μειλίχου έξυπνο είναι να κάνουμε ό,τι προβλέπει το σχέδιο πόλεως: απαλλαγή των οχθών από τις καταπατήσεις, δημιουργία δύο παρόχθιων οδών για πεζούς και ποδήλατα, ούτε σκέψη για εγκιβωτισμό.
-Στην περίπτωση του Έλους της Αγυιάς ό,τι πιο έξυπνο είναι η διατήρηση του μικρού καθαρά υγροτοπικού του τμήματος, απόλυτα άθικτου, χωρίς επεμβάσεις.
-Τέλος για τη διάβρωση των ακτών σε περιοχές, όπως το Ρίο και τα Βραχνέικα, έξυπνη πράσινη λύση (επιβαλλόμενη εξάλλου από τη βαθμιαία άνοδο της στάθμης λόγω κλιματικής κρίσης) είναι απλά το πλήρες ξήλωμα των παραλιακών ΠΑΝΩ στην αμμουδιά κατασκευασμένων οδών και αντικατάστασή τους είτε με παράλληλες μερικές δεκάδες μέτρα προς τη στεριά είτε μόνο με κάθετες οδούς πρόσβασης στην θάλασσα. Μοιάζει δύσκολο, αλλά είναι απόλυτα λογικό.
Συνοψίζω: Όταν μιλάμε για «Έξυπνες λύσεις» για τις πόλεις μας, δεν αναφερόμαστε μόνο στην απαραίτητη γενίκευση της ψηφιοποίησης και της εφαρμογής τεχνολογικών καινοτομιών. Πολλές φορές (όπως στην περίπτωση των ποταμών) οι εξυπνότερες λύσεις προκύπτουν όταν ακολουθήσουμε και σεβαστούμε τις ισορροπίες της φύσης, την αρχαία εντολή του «μέτρου», την επιστροφή σε πρακτικές προσαρμοσμένες στον άνθρωπο, την αποφυγή φαραωνικών επιλογών, την προσήλωση στην βιωσιμότητα τοπικά και παγκόσμια.
Γιώργος Κανέλλης